امام علی علیهالسلام در صدد اجرای عدالت در جامعه بود و بر آن اصرار داشت، ولی شرایط جامعه طوری بود که مانع از تحقق عدالت در اجتماع شد.
بر اساس آیات قرآن، همه‌ی پیامبران الهی مأمور به برقراری عدالت در جامعه بودند: «لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَأَنزَلْنَا الْحَدِيدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ مَن يَنصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ»؛ [1]«ما پيامبران خود را با دلايل روشن فرستاديم و با آن‌ها كتاب آسمانى و ميزان شناسايىِ حق از باطل و قوانين عادلانه نازل كرديم تا مردم قيام به عدالت كنند؛ و آهن را آفريديم كه در آن نيروى شديد و منافعى براى مردم است، تا مشخص شود چه كسى خدا و پيامبرانش را يارى مى‌كند بى‌آن‌كه او را ببيند. خداوند، توانا و شكست‌ناپذير است».
همچنین، جانشین بر حق پیامبر بزرگوار اسلام - صلیاللهعلیهوآلهوسلم - حضرت علی علیهالسلام نیز درصدد اجرای عدالت در جامعه بودند و برای تحقق آن تلاش بسیار زیادی کردند. وقتی به امیرالمؤمنین علی علیهالسلام گزارش دادند که عثمان بن حنیف انصاری، فرماندار بصره در میهمانی یکی از ثروتمندان بصره شرکت کرده، به او نامه‌ای نوشت و توبیخش کرد: «امّا بعد! اى پسر حنيف! به من گزارش داده‌شده كه مردى از متمكّنان اهل «بصره» تو را به ميهمانيش دعوت كرده و تو به‌سرعت به‌سوی آن شتافته‌اى، درحالی‌که طعام‌های رنگارنگ و ظرف‌های بزرگ غذا يكى بعد از ديگرى پيش تو قرار داده مى‌شد. من گمان نمى‌كردم تو دعوت جمعیتی را قبول كنى كه نيازمندانشان ممنوع و ثروتمندانشان دعوت شوند. به آنچه مى‌خورى بنگر (آيا حلال است يا حرام؟). آن‌گاه آنچه حلال بودنش براى تو مشتبه بود از دهان بينداز و آنچه را يقين به پاكيزگى و حلّيتش دارى تناول كن!آگاه باش! هر مأمورى امام و پيشوايى دارد كه بايد به او اقتدا كند و از نور دانشش بهره گيرد، بدان امام شما از دنيايش به همين دو جامه كهنه و از غذاها به دو قرص نان اكتفا كرده است، آگاه باش! شما توانايى آن را نداريد كه چنين باشيد، امّا مرا با ورع، تلاش، عفت و پاكى و پيمودن راه صحيح يارى دهيد. به خدا سوگند! من از دنياى شما طلا و نقره‌اى نيندوخته‌ام و از غنائم و ثروت‌های آن، مال فراوان ذخيره نكرده‌ام و براى اين لباس كهنه‌ام بدلى مهيّا نساخته‌ام و از زمين آن حتّى يک وجب در اختيار نگرفته‌ام».[2]
بنابر‌این، امام علی علیهالسلام درصدد اجرای عدالت در جامعه بود و تمام تلاش خود را به کار بست تا این امر محقق شود، هرچند به‌صورت کامل جاری نشد؛ چون‌که حضرت با جامعه‌ای مواجه شد که نخبگان آن در صدد اجرای عدالت در جامعه نبودند و مسیرهای متفاوتی را در پیش گرفتند، به طوری‌که در زمان حکومت خود با جنگ‌های مختلفی؛ همچون جمل، صفین و نهروان رو‌به‌رو شد.[3] برای تحقق قسط و عدل - به‌صورت کامل - در جامعه، علاوه بر امام معصوم، آمادگی مردم نیز لازم است که این آمادگی در زمان امام مهدی علیهالسلام شکل می‌‌گیرد.[4] با آمادگی عمومی مردم و حاکمیت امام مهدی علیهالسلام، عدالت در سرتاسر زمین جاری و ساری می‌گردد. حضرت محمد صلیاللهعلیهوآلهوسلم در این‌باره می‌‌فرماید: «...مَهْدِيُّ أُمَّتِي أَشْبَهُ النَّاسِ بِي فِي شَمَائِلِهِ وَ أَقْوَالِهِ وَ أَفْعَالِهِ يَظْهَرُ بَعْدَ غَيْبَةٍ طَوِيلَةٍ وَ حَيْرَةٍ مُضِلَّةٍ فَيُعْلِنُ أَمْرَ اللَّهِ وَ يُظْهِرُ دِينَ اللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ يُؤَيَّدُ بِنَصْرِ اللَّهِ وَ يَنْصُرُ بِمَلَائِكَةِ اللَّهِ فَيَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً»؛[5] «مهدی امت من شبیه‌‌ترین مردم به من در شمایل، گفتار و رفتار است. بعد از غیبتی طولانی و حیرتی گمراه‌‌کننده، ظهور خواهد کرد و امر خدا را آشکار خواهد نمود و دین خدا را ظاهر خواهد کرد. با نصرت خدا تأييد می‌شود و با پشتیبانی فرشتگان تقويت می‌گردد. زمين را پر از عدالت و برابری می‌کند پس‌ازآن‌که با ستم و نابرابری پرشده باشد».
پی‌نوشت:
[1]. حدید، 25.
[2]. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه نهج‌البلاغه، ج1، ص651.
[3]. سبحانی، جعفر، فروغ ولایت، ص 391_700.
[4]. جمعی از نویسندگان، نگین آفرینش، ج1، ص 164.
[5]. محمد بن علی، ابن‌بابویه، کمال‌الدین، ج1، ص287.