مقدمه خوراكي كه انسان ميخورد مثل بذري است كه در زمين ريخته مي شود، اگر حلال و پاكيزه باشد اثرش در قلب كه به منزلة سلطان بدن است ظاهر خواهد شد و قلبي مي شود سرشار از صفا و از اعضاء و جوارحش جز خير و نيكي نمي تراود. لكن اگر خوراك پليد و حرام باشد قلب را كدر و تيره خواهد نمود.
همانطور كه گفته شد بهطور حتم غذا، هم روي جسم اثر دارد و هم روح انسان را تحت تأثير قرار ميدهد. اسلام نيز هر دو موضوع را مورد دقت و كنكاش قرار داده است و در موارد بسياري انسانها را امر ميكند تا غذاي طيب و حلال ميل كنند. نمونه خداوند فرموده است: «اي مردم! از آنچه در زمين حلال و پاكيزه است، بخوريد و پيرو برنامههاي شيطان نشويد كه البته او با شما آشكارا دشمني دارد».(1) همچنين از خوردن مال حرام انسان را برحذر ميدارد. آنجا كه ميفرمايد: «آنان كه ربا ميخورند بر نخيزند مگر مانند آن كه به وسوسه و فريبشيطان، ديوانه و بيعقل شده و اينان به اين علت در مال حرام غوطهورند كه ميگويند فرقي ميان معامله و ربا نيست، و حال آن كه خداوند تجارت و داد و ستد را حلال و ربا را حرام كرده است. هر كس پس از آن كه پند و اندرز كتابخدا به او برسد و از اين عمل حرام دست بردارد، خدا از گذشته او درگذرد و عاقبت كارش با خدا است و كساني كه از اين عملزشت دست نكشند اهل جهنماند و در آنجا هميشگي و جاويد خواهد ماند».(2)
آثار معنوي مال حلال
الف) رشد معنوي انسانها قرآن مجيد در سوره قصص داستان كودكي موسي ـ عليه السلام ـ را بيان ميكند و ميفرمايد: «ما از قبل شير همه زنان شيرده را بر او حرام كرده بوديم، خواهرش گفت: آيا ميخواهيد شما را به خانداني راهنمايي كنم كه سرپرست اين كودك باشند؟ خانوادهاي كه خيرخواه اين كودكند».(3)
اين آيه كريمه گر چه به ظاهر ميخواهد بفرمايد ما شير زنان شيرده را بر موسي ـ عليه السلام ـ حرام كرديم تا از اين طريق او را به مادرش برگردانيم. ولي پيام باطني ديگري هم دارد كه جناب موسي ـ عليه السلام ـ اگر بايست در آينده صاحب يد بيضا گردد و بساط فرعون و فراعنه را برچيند، و با خداي خود در كوه طور سخن بگويد، لازم است از سينة پاكي شير خورده باشد و از همان ابتدا لقمه حلال در دهانش گذاشته شود.
ب) ايجاد نورانيت در قلب لقمه حلال در درون انسان نورانيت ايجاد ميكند و در اثر نورانيت قلب خود به دنبال كارهاي خير ميرود كه همين باعث سعادت و خوشبختي او در دنيا و آخرت ميگردد. در اين خصوص پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمودند: «هر كس از دسترنج خود و مال حلال بخورد خداوند درهاي بهشت را به رويش ميگشايد كه از هر دري بخواهد وارد شود و در شمار پيامبران خواهد بود و اجر و مزد ايشان را خواهد گرفت».(4)
ج) استغفار ملائكهكساني كه مال حلال ميخورند مشمول استغفار ملائكه آسماني مي شوند پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمودند: «كسي كه طعام حلالي بخورد ملكي بالاي سرش مي ايستد و برايش استغفار ميكند تا از خوردن طعام فارغ شود».(5)
آثار لقمه حرام قبل از بيان روايات اسلامي بد نيست اشعاري را بيان مي كنيم كه منسوب به شيخ بهايي و بيانگر آثار شوم غذاي حرام است:
لقمه ناني كـه بـاشد شبـهـه نـاك در حريــم كـعبـه ابـراهيـم پـاك
گر به دست خود فشاندي تخم او ور بگـاو چرخ كــردي شخم او
ور مه نـو در حصادش داس كـرد ور زسنگ كـعبـهاش دستاس كرد
ور به آب زمزمش كـردي عجيـن مريم آيـيـن پـيـكري از حور عين
ور بـدي از شاخ طـوبـي آتـشش ور شدي روح القدس هيزم كشش
ور تـنـور نـوح بــنـدد مريـمش ور دم عيسي بــود آتــش دمش
ور تـو بـرخواني هزاران بـسملـه بـر سر آن لـقـمه پـر ولـولـه
عاقــبت خاصيـتـش ظـاهر شود نـفس از آن لـقمه تو را قاهر شود
در ره طـاعت تـو را بي جان كند خانـه ديـن تــو را ويـران كـنـد
درد ديـنت گـر بـود اي مرد راه! چاره خود كـن كـه شد دينت تباه(6)
الف) حرام خواري بركت را از بين ميبرد.
ب) لقمه حرام علاوه بر اين كه بر قلب انسان تاثير منفي دارد نميگذارد انسان با خداي خود راز و نياز كند و اگر هم موفق شد مورد قبول الهي قرار نميگيرد. چنانكه پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمودند: «عبادت كردن باحرامخواري مانند بنا كردن ساختمان روي شنزار است»(7)يعني چنانچه بناي بدون شالوده محكم خراب ميشود و بنا كننده از آن بيبهره است، عبادت كسي كه از حرام پرهيز نميكند نيز برايش فايدهاي ندارد.
ج) دعاي فرد حرامخوار مستجاب نميشود .
يكي از علتهاي مهم قبول نشدن دعاها لقمه حرام است. همانطور كه پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمودند: «كسي كه يك لقمه حرام بخورد تا چهل شبانه روز نمازش قبول نميشود و تا چهل روز دعايش مستجاب نميگردد.»(8)
د) يكي از آثار مهم لقمه حرام، قساوت قلب و سياهي دل است. پند و اندرز در او اثر نميكند، سختترين مناظر رقتبار او را متأثر نميكند. چنانچه در تاريخ عاشورا ميخوانيم كه امام حسين ـ عليه السلام ـ به لشكر عمر سعد فرمودند: «شكمهايتان از حرام پر شده و بر دلهايتان مهر خورده ديگر حق را نميپذيريد و به آن گوش نميدهيد».(9) اين نكته تاريخي گوياي آن است كه لقمه حرام قلب را تيره و تار ميكند. آنگاه از پذيرفتن حق و تسليم شدن در برابر آن خودداري ميكند و هيچ اندرزي در او تاثير ندارد و از هيچ جنايتي روي گردان نيست.
و) يكي از عوامل مهم در وقوع جرمها و گناهان، لقمه حرام است كه نورانيت دل را از بين ميبرد و انسان را بر انجام جرايم پرجرئت ميسازد. اگر در جامعه ناهنجاريهاي اجتماعي، ولنگاري و معصيت خدا را ميبينيم شايد ريشهاش در لقمههايي است كه عده اي از راه غير مشروع، خوردهاند.
پاورقی:
1. - بقره: 168.
2. - بقره: 275.
3. - قصص: 12.
4. - مجلسي، محمد باقر. بحار الانوار. تهران: دارالكتب الاسلاميه، ج 23، ص 6.
5. - قمي، عباس. سفينه البحار. تهران: انتشارات فراهاني، ج 10، ص 298.
6. - نقل از كتاب كفايه الواعظين، تأليف ابي الفضل الحسيني. قم: انتشارات كتابفروشي مصطفوي، ج 1، ص 51.
7. - قمي، عباس. سفينه البحار. تهران: انتشارات فراهاني، ج 1، ص 299.
8. - همان ، ص 24.
9. - قمي، عباس. نفس المهموم. قم: مكتبه بصيرتي، ص 245.
منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات