جواب در دو بخش ارائه مي شود:
1. روز محشر تمام مردم براي رسيدگي به حساب چندين ساله عمرشان حاضر مي گردند.
2. بعد از روشن شدن تكليف، عده اي به نعمت هاي خداوند منان متنعم گرديده راهي بهشت مي شوند و گروهي رهسپار دوزخ و گرفتار عذابهاي جهنم مي شوند.
اما بخش اول (روز حشر عمومي) در جوامع روايي شيعه و اهل سنت دو دسته روايات به چشم مي خورد. ظاهر دسته اي از روايات اين است كه در آن روز اكثر مردم پوششي ندارند و به صورت عريان در محشر حاضر مي شوند در تاريخ آمده وقتي فاطمه بنت اسد مادر علي ـ عليه السّلام ـ وفات نمودند پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ دستور دادند با عمامه و پيراهنش فاطمه را كفن نمايند وقتي از علت آن امر سؤال شد فرمودند: زماني كه به فاطمه بنت اسد گفتم مردم روز قيامت برهنه و بدون پوشش هستند فاطمه فرياد كشيد و از برهنگي و رسوايي قيامت پريشان شد با لباسم او را كفن نمودم تا روز محشر پوشيده باشد(1).
فردي بنام سهل بن سعد از پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ نقل مي كند كه حضرت فرمودند مردم روز محشر عريان محشور مي شوند از پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ سؤال شد آيا مردم به همديگر نگاه مي كنند حضرت فرمود: افراد آن روز آن قدر گرفتار و مشغول خود هستند كه هرگز توجهي به ديگران ندارند و در فكر نجات خود مي باشند.
در روايت ديگر از ام سلمة روايت شده مي گويد از پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ شنيدم روز محشر مردم عريان در محشر حاضر مي شوند ام سلمه اظهار ناراحتي مي كند و از رسوايي قيامت اندوهگين مي شود و مي گويد: آيا مردم به همديگر نگاه مي كنند پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمودند مشغوليت مردم آنها را از نگاه به ديگري باز مي دارد عرضه داشتم چه چيزي مردم را مشغول مي نمايد بيان داشتند نامه اعمال و رسيدگي به كوچكترين گناه و لغزش. در روايت ديگر دارد زني به پيامبر عرضه داشت چگونه روز قيامت همديگر را مي بينيم و از پيامبر تقاضا نمود براي او دعا كند روز حشر با ساتر و پوشيده محشور گردد پيامبر فرمودند خدايا او را با برهنگي رسوا مگردان(2) .
در مقابل دسته‌اي ديگري از روايات حاكي از اين است كه در روز قيامت مردم با كفن‌هايشان از قبر بيرون مي‌آيند و بدنشان با كفن‌هايشان مستور مي‌باشد. از امام صادق ـ عليه السّلام ـ نقل كرده‌اند كه حضرت فرمود: براي اموات بهترين كفن را تهيه كنيد زيرا آنها با همان كفن‌هايشان از قبر بيرون مي‌آيند.(3) در روايتي ديگر حضرت امام صادق ـ عليه السّلام ـ در جواب سائل چنين مي‌فرمايد: مردمان با كفن‌هايشان محشور مي‌شوند،...(4)
ظاهر اين روايات با هم ناسازگارند و حال اين‌كه كلام معصومين در واقع با هم هيچ‌گونه تنافي ندارند، لذا در جمع اين روايات گفته‌اند: رواياتي كه بيانگر عريان و برهنه بودن اهل محشر مي‌باشند ناظر به احوال كافران است،... و روايات دسته دوم كه حاكي از مستور بودن اهل محشر هستند، ناظر به احوال مؤمنين و صالحان است. بنابراين ناسازگاري روايات رفع مي‌گردد، چون دسته‌اي ناظر به احوال كفارند، و دسته‌اي ناظر به احوال مؤمنين.
نكته ي مهم در اينجا اين است كه آيا دليل و گواهي بر اين جمع هست؟ روايتي از پيامبر گرامي اسلام نقل شده كه گواه و دليلي بر اين جمع است، حضرت مي‌فرمايد: مردم در روز قيامت عريان و برهنه محشور مي‌گردند، جز شيعيان علي بن ابي‌طالب.(5) حاصل سخن اين است كه مؤمنين ومؤمنات و صالحين وصالحات در روز قيامت مستور ومحجوب اند.
اما بخش دوم : اجمالاً از آيات و روايات استفاده مي شود كه در بهشت پوشش و ساتر وجود دارد. قرآن مجيد مي فرمايد: بهشتيان لباسهايي از حرير لطيف و نازك مي پوشند و در برابر يكديگر بر تختها جاي دارند و لباسهايي از سندس و استبرق به تن مي كنند سندس به پارچه هاي ابريشمي نازك و لطيف مي گويند و بعضي قيد زر بافت را نيز به آن افزوده اند و استبرق به پارچه هاي ابريشمي ضخيم اطلاق مي شود و چون آنجا سردي و گرمي معني ندارد اشاره است به لباسهاي متنوع و گوناگون بهشتي البته اين حقيقت را نمي توان كتمان كرد كه ما از نعمتهاي آن جهان شبحي از دور مي بينيم و سخناني به اشاره مي شنويم چرا كه آن جهان نسبت به اين عالم همچون اين دنياست نسبت به شكم مادر و حالت جنيني است همانگونه كه مادر اگر بتواند رابطه اي با جنين خود برقرار كند جز با اشارات نمي تواند زيباييهاي اين دنيا را براي كودكي كه در شكم دارد بيان كند زيرا الفاظ كافي براي بيان مفاهيمي كه كودكش بتواند آن را درك نمايد در اختيار ندارد.(6)
در جلد هشتم بحارالانوار روايات زيادي در رابطه با بهشت و نعمت هاي بهشتي نقل شده كه از مجموع آنها استفاده مي شود كه حوريان و زنان بهشتي از لباسهاي زينتي استفاده مي نمايند اما كيفيت آن و مقدار پوشش و نحوه لباس براي ما معلوم نيست و در جوامع روايي ما بيش از اين نقل نشده و از طرف ديگر آنجا دار تكليف نيست و محرم و نامحرم جزء احكام تكليفي است و با برداشته شدن تكليف در آن عالم احكام تكليفي هم برداشته مي شود در رابطه با آمدن حضرت فاطمه(س) به محشر در رواياتي دارد كه جبرئيل ندا در مي دهد كه چشمها را ببنديد چون زهراي اطهر به محشر مي آيد همه چشمها را مي بندند(7) اينجا پيداست كه بخاطر محرم و نامحرمي نيست بلكه به جهت عظمت و علو مقام حضرت زهرا(س) اين گونه خطاب مي رسد كه در جاي خودش بايد بررسي شود.
پاورقی:
1. مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، بيروت، مؤسسة الوفاء، چاپ سوم، 1403، هـ . ق، ج35، ص70، و ج7، ص270. و مسند احمد حنبل، ج1، ص223 و مجمع الزوائد، ج10، ص332 و عالم برزخ در چند قدمي، ص181.
2. الهيثمي، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، بيروت، ناشر دارالكتب العربي، ج10، ص332.
3. صدوق، من لايحضره الفقيه، قم، جامعه مدرسين، ج1، باب تكفين و آدابه، ح 408.
4. مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، ج 7، ص 109، صفة المحشر، و بحار، ج 10، ص 185.
5. همان، ج 65، ص 76.
6. مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دارالكتب الاسلاميه، چاپ چهارم، 1363، ج 12 و 21، صص 424 ـ 211.
7. ابوالحسن بن محمد النجفي الرازي، مجمع النورين، چاپ اول، چاپ الهادي، ص 203.
منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات