رهروان ولایت ـ
خداوند تمام نعمت‌های خود را در اختیار بشر قرار داده است« أَ لَمْ تَرَوْا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُمْ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ وَ أَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظاهِرَةً وَ باطِنَةً؛[لقمان/20] آيا نظر نكردهايد، كه خدا (منافع) آنچه را در آسمانها و آنچه را در زمين است مسخّر شما ساخت، و نعمتهايش را آشكارا و پنهانى بر شما گسترده و تمام كرد؟»
برابر چنین خدایی انسان باید سپاس‌گزار باشد. از راه‌های شکرگزاری نعمت خداوند «نماز» است. انسانی که وظیفۀ او نماز خواندن است در برابر این وظیفۀ مهم سه حالت دارد:
1. نماز را با سهل‌انگاری می‌خوانند« فَوَيْلٌ لِّلْمُصَلِّينَ* الَّذِينَ هُمْ عَن صَلَاتهِمْ سَاهُونَ؛[ماعون/4-5] واى بر نمازگزاران، (همان) كسانى كه آنان از نمازشان غافلند.» یعنی اهل نماز هستند؛ اما نماز را دارای ارزش و بها نمی‌دانند و فقط یک کار تکلیفی می‌دانند. «" ساهون" از مادۀ" سهو" در اصل به معنى خطايى كه از روى غفلت سرزند، خواه در فراهم كردن مقدماتش مقصر باشد يا نه، که در اينجا منظور سهو توأم با تقصير است. قرآن نمىفرمايد" در نمازشان سهو مىكنند" چون سهو در نماز به هر حال براى هر كس واقع مىشود، بلكه مىفرمايد" از اصل نماز سهو مىكنند" و كل آن را به دست فراموشى مىسپرند.»[1]
2. هیچ‌وقت نماز نمی‌خوانند« مَا سَلَكَكمُْ فىِ سَقَرَ* قَالُواْ لَمْ نَكُ مِنَ الْمُصَلِّينَ؛[مدثر/42-43] چه چيز شما را به دوزخ آزار دهنده وارد ساخت؟! «مىگويند:» از نمازگزاران نبودهايم.» نماز راه نجات انسان در دنیا و آخرت است که انجام ندادن آن در دنیا سبب سختی و گرفتاری در قیامت می‌شود.
امیرمؤمنان علیه‌السلام می‌فرماید:« تَعَاهَدُوا أَمْرَ الصَّلَاةِ وَ حَافِظُوا عَلَيْهَا وَ اسْتَكْثِرُوا مِنْهَا وَ تَقَرَّبُوا بِهَا فَإِنَّهَا كانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ كِتاباً مَوْقُوتاً أَ لَا تَسْمَعُونَ إِلَى جَوَابِ أَهْلِ النَّارِ حِينَ سُئِلُوا- ما سَلَكَكُمْ فِي سَقَرَ قالُوا لَمْ نَكُ مِنَ الْمُصَلِّين؛[2] امر نماز را بر عهده بگیرید و بر آن محافظت كنيد و بسيار بجا آوريد و بوسیلۀ آن تقرب جوئيد، به جهت آنكه نماز بر مؤمنين واجب شده است. مگر جواب اهل جهنم را نشنیدید وقتى كه اهل بهشت از آنها سؤال كنند چه چيز باعث شد به جهنم افتاديد، گويند: از نمازگزاران نبوديم.»
3. نماز را با آداب و شرائط می‌خوانند« قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ* الَّذِينَ هُمْ فىِ صَلَاتهِمْ خَاشِعُونَ؛[مؤمنون/1-2] براستى كه مؤمنان رستگار شدند؛ (همان) كسانى كه آنان در نمازشان فروتنند.» نماز را با حالت خشوع و فروتنی که نشان از عظمت صاحب نعمت است انجام می‌دهند و خود را سعادت‌مند می‌بینند.
« در اينجا قرآن" اقامه صلاة" (خواندن نماز) را نشانۀ مؤمنان نمىشمارد بلكه خشوع در نماز را از ويژگي‌هاى آنان مىشمرد، اشاره به اينكه نماز آنها الفاظ و حركاتى بى‌روح و فاقد معنى نيست، بلكه به هنگام نماز آن چنان حالت توجه به پروردگار در آنها پيدا مىشود كه از غير او جدا مىگردند و به او مىپيوندند، چنان غرق حالت تفكر و حضور و راز و نياز با پروردگار مىشوند كه بر تمام ذرات وجودشان اثر مىگذارد، خود را ذرهاى مىبينند در برابر وجودى بى پايان، و قطرهاى در برابر اقيانوسى بيكران.»[3]
سخن آخر
هر انسانی در برابر این همه نعمت الهی باید شکرگزار باشد؛ که نماز بهترین راه سپاس‌گزاری است. نمازی می‌تواند این خصوصیت را داشته باشد، که انسان با حالت فروتنی و اخلاص انجام دهد؛ چراکه تمام لحظه‌های این نماز برای چنین انسانی درس و آموزش است.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
پی نوشت
[1]. تفسير نمونه، ج27، ص361.
[2]. نهج‌البلاغه، صبحي صالح، ص316.
[3]. تفسير نمونه، ج14، ص195.
برای آشنایی بیشتر به سورۀ مومنون/9، نور/37، قیامت/31، نسا/142، مائده/58، مریم/59 مراجعه نمایید.