چرا بايد سرگذشت گذشتگان را بخوانيم؟ به نظر مي رسد، تاريخ، غيبت پشت سر مردگان است؟
پاسخ:
قرآن كريم، بارها انسان را به تفكر، درباره ي گذشتگان دعوت كرده است. از جمله در آيه 11 سوره ي مباركه ي انعام مي فرمايد: سيروا في الارض ثم انظروا كيف كان عاقبه المكذبين. در زمين گردش كنيد (و از حال امت هاي گذشته جويا شويد) تا عاقبت بد گناهكاران و تكذيب كنندگان انبياء الهي را مشاهده كنيد.
بنابر اين قرآن مجيد، عميق ترين تأثير را در توجه مسملانان به تاريخ از خود به جاي گذاشته است. قرآن نه تنها خود بخشي از مواد تاريخي را عرضه كرده بلكه مسلمانان را تشويق به فراگيري تاريخ نموده تا در راه يابي به سوي هدايت و دينداري از آن بهره جويند و اين هر دو در ايجاد انگيزه ي ديني در وجود انسان ها براي توجه به تاريخ موثر است.(1)
حضرت علي ـ عليه السلام ـ نيز از ميان حاكمان دوره ي اسلامي، نخستين شخصيتي است كه توجه جدي به تاريخ را مطرح كرده است. زاويه ي ديد امام، بهره گيري از گذشته براي حركت درست در آينده در چهار چوب عبرت آموزي است.(2)
رهبر كبير انقلاب اسلامي ايران حضرت امام خميني (ره) نيز تاريخ را معلم انسان ها مي دانست.
ما در تاريخ با زندگاني مردماني آشنا مي شويم كه در دوران هاي مختلف با عقايد و آداب و رسوم گوناگون، زندگي مي كرده اند و هر كدام يادگار هايي از خوبي و بدي و آباداني و ويراني باقي گذاشته اند.
مطالعه تاريخ ما را به گذشته باز مي گرداند تا كارهاي مردمي را كه از جهان رفته اند، ببينيم و سخن كساني را كه امروز خاموشند، بشنويم و از آن ها درس عبرت بياموزيم، زيرا در هر حادثه ي تاريخي، پند هايي ارزشمند نهفته است كه فهم آن ها مهم ترين فايده ي مطالعه ي تاريخ است. هم چنين با مطالعه ي تاريخ، مي توانيم علت هاي پيشرفت و سعادت مردان و زنان بزرگ، نظير دانشمندان و هنرمندان را دريابيم.
با مطالعه ي زندگاني ملت هاي گذشته، در مي يابيم كه هيچ گاه مردمي شكست نمي خورند و ذليل و ناتوان نمي شوند مگر زماني كه تفرقه، گناه و فساد در ميان آن ها رواج مي يابد. هيچ ظالمي بر مردم مسلط نمي شود مگر آن كه مردم از تشويق يكديگر به خوبي و منع يك ديگر ازبدي دست بر مي دارند ودر مي يابيم كه هيچ فرد و جامعه اي به سعادت و رستگاري نمي رسد مگر با كار و كوشش و ايمان به خدا و ايثار و گذشت.
بنابراين مطالعه ي تاريخ فقط مطالعه ي سرنوشت انسان هاي گناهكار، نيست. كه غيبت پشت سر مرده محسوب شود. البته مطالعه زندگي گنه كاران تاريخ هم غيبت آنان نيست. چرا كه قرآن كريم نيز سرنوشت انسان هاي گنه كار و عاقبت آنان را ذكر كرده است.در تاريخ زندگاني انبياء، ائمه ـ عليهم السلام ـ ، اولياء الهي و ... نيز مورد مطالعه قرار مي گيرد. و مي تواند بسيار مفيد باشد.
پاورقی:
1. جعفريان، رسول، تاريخ سياسي اسلام، انتشارات دليل ما، چاپ اول، 1380 هـ . ش، ص 17.
2. فيض الاسلام، ترجمه و شرح نهج البلاغه، چاپخانه ي آفتاب تهران، بي تا، ج 1، خطبه ي 82، ص 190.
منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات