مبارزه امام سجاد با عالمان دربارى

زندگی امام سجاد(علیه‌السلام) همراه با حـوادث بسيار حساس و مهمى بود‌؛ به ويژه‏ دوره‌ سى و پنج‏ ساله امامتش كه خود نمونه‌‏اى متعالى از مبارزات‏ فرهنگی حضرت است. دقت در رفتارها، سخنان و موضع‏گيری‌هاى حضرت می‌تواند الگوی بسیار مناسبی برای شیعیان باشد. یکی از نکات مهم زندگی حضرت، مبارزه با عالمان مانند «زهری» بود.

«محمد بن مسلم»[1] معروف به «زُهری» از جمله تابعان پیامبر اسلام(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و جزو علمای عصر خود و سنی مذهب بود. او در عین حالی‌ که از علما و بزرگان اهل سنت بود، روایت‌های مختلفی را از امام سجاد(علیه‌السلام) نقل کرده است که در برخی منابع روایی شیعی ذکر شده‌اند. ازاین‌رو برخی از علمای شیعی او را جزو محبین و دوست‌داران امام سجاد(علیه‌السلام) معرفی کرده‌اند.
او در آغاز كار و دوران جوانى، كه در مدينه بوده، با حضرت سجاد(علیه‌السلام) ارتباط داشته و از مكتب آن حضرت بهره می‌برده است ولى بعدها به دربار بنى اميه جذب شده در خدمت آنان قرار گرفته است و اينكه گاهى امويان به طعنه به او مى‏‌گفتند: «پيامبر تو على بن الحسين(علیه‌السلام) چه مى‏‌كند»؟مربوط به همين دوران درباری بودن وی است.[2]

زهرى در دربار بنى اميه‏:
زهرى در زمان حكومت عبدالملك بن مروان، به منظور برخوردارى از ثروت و رفاه دربار بنى اميه، عازم دمشق شد و از علم و دانش خود همچون نردبانى جهت دستيابى به ترقيات مادى و مناصب ظاهرى استفاده نموده توجه عبدالملك را به خود جلب كرد، عبدالملك او را مورد تكريم و احترام قرار داد، براى او از بيت المال مقررى تعيين كرد، بدهيهايش را پرداخت و خدمتگزارى در اختيارش قرار داد و بدين ترتيب زهرى در رديف نزديكان و همنشينان عبدالملك قرار گرفت.[3]

مبارزه امام با عالمان دربارى:
امام سجاد(علیه‌السلام) در نامه‏‌اى او را توبيخ و سرزنش كرد‌؛ ما در این نوشتار فرازهایی از آن نامه را ذکر می‌کنیم:
1. تو در حـالتى قـرار گرفته‏‌اى كه هر كس از اين وضع تو اطلاع يابد، سزاوار است‏ به حال‏ تو ترحم كند‌.
2. بدان‌ كمترين چيزى كه كتمان كردى و سبك‌ترين چيزى كه بر دوش‏ گرفتى، اين است كه وحشت‏ ستم‌گر را به آرامش تبديل كردى و چـون‏ به او نـزديك شدى و دعوت او را اجابت نـمودى، راه گم‌راهى‌ را براى‏ او هموار ساختى.
3. آن‌گاه كه چيزهايى به تو دادند كه حق تو نبود، گرفتى و به‏ فردى نزديك شدى كه هيچ حقى را به كسى باز نگردانده است، هـيچ‌ باطلى‌ را‌ برطرف نكردى‏ و كسى را كه دشمن خداست، به دوستى خويش برگزيدى.
4. اينك از تمام منصب‌هاى خويش كناره‏گيرى كن تا به پاكان‌ و صالحان‌ پيشين‌ ملحق شوی.[4]

حاصل آن‌که در این‌که زهری، دین را در خدمت دنیا قرار داده بود و به سلاطین ظالم نزدیک بوده و در تعمیق و تحکیم حاکمیّت آن‌ها خواسته یا ناخواسته مشارکت داشته است، شکی نیست و همین موضوع باعث نوشتن نامهای پند آموز از طرف حضرت به او شده است.

--------------------------------------------------------------------------

برای مطالعه به کتب زیر مراجعه فرمایید:
1. زندگانی علی بن الحسین علیهما السلام/ سید جعفر شهیدی.
2. نقش امام سجاد علیه‌السلام در رهبری شیعه پس از واقعه کربلا/ محسن رنجبر.

پی‌نوشت
[1]. «محمد بن مسلم بن شهاب زهری» اهل مدینه و در زمان امام سجاد(علیه‌السلام) بوده و با «محمد بن مسلم ثقفی کوفی» که از اصحاب امام باقر(علیه‌السلام) و امام صادق(علیه‌السلام) و از اصحاب اجماع بوده و مورد اعتماد علمای شیعه و از بهترین اصحاب بوده است، فرق دارد. نک: معجم‏رجال‏الحديث، ج17، ص256.
[2]. مناقب آل ابى طالب، ج4، ص159.
[3]. البدايه و النهايه، ج9، ص341.
[4]. تحف العـقول، سـخنان امـام‌ سجاد(علیه‌السلام)؛ بحارالانوار، ج 75، ص 131.