«ولایت فقیه» در تعارض با دیکتاتوری

یکی از سخنان ناب و مشهور امام خمینی (رحمه الله) در خصوص اصل مترقی ولایت فقیه، این جمله است: «ولایت فقیه است که جلوی دیکتاتوری را می‌گیرد. اگر ولایت فقیه نباشد، دیکتاتوری می‌شود» (صحیفه نور/ج11/ص23)
عده ای در مقابل، اشکال می کنند که نظام مبتنی بر ولایت فقیه به نظام های دیکتاتوری شبیه است که در آن یک نفر، بر سرنوشت گروهی حاکم است!

سؤال اصلی این نوشتار این است که ولایت فقیه، چگونه جلوی دیکتاتوری را می گیرد؟

برای ورود در این بحث، ابتدا لازم است معنای کلمه ی «دیکتاتور» و «دیکتاتوری» را بدانیم. واژه ی دیکتاتورDictateur از زبان فرانسه به فارسی راه یافته است. در فرهنگ لغت "معین" آمده است که دیکتاتور به معنای «مستبد» و «خود رأی» است. به عبارت دیگر، در نظام دیکتاتوری، تمام امور حکومتی بر اساس میل و خواست یک نفر یا یک حزب، تعیین می گردد و دیگران مجبور به پذیرش آن هستند.
پس از آشنایی با واژه ی دیکتاتور، لازم است شرایط «ولی فقیه» را هم بدانیم تا بتوانیم با یک مقایسه ی ساده، به تفاوت بنیادین آنها پی ببریم.
 

اصل 5 قانون اساسی، ولایت فقیه را به عنوان یك خصیصه ممتاز نظام اسلامی شناخته است و تصریح می کند که : «در زمان غیبت حضرت ولی عصر ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ در جمهوری اسلامی ایران، ولایت امر و امامت امت بر عهده فقیه عادل و با تقوا، آگاه به زمان، شجاع، مدیر و مدبر است...».

اصل 109 قانون اساسی :«شرایط و صفات رهبر:
1. صلاحیت علمی لازم برای افتاء در ابواب مختلف فقه،
2. عدالت و تقوای لازم برای رهبری امت اسلام،
3. بینش صحیح سیاسی و اجتماعی، تدبیر، شجاعت، مدیریت و قدرت كافی برای رهبری...».

البته باید توجه داشت که اصول مذکور در قانون اساسی، با الهام از روایات اهل بیت (علیهم السلام) نوشته شده است که یک نمونه از آن احادیث، در این جا ذکر می شود: «فأَمَّا مَنْ کَانَ مِنَ الْفُقَهَاءِ صَائِناً لِنَفْسه حافظاً لدینه مُخَالِفاً عَلَى هَوَاهُ مُطِیعاً لِأَمْر مَوْلَاهُ فَلِلْعَوَامِّ أَنْ یُقَلِّدُوهُ.»

یعنی: از دانشمندان دینی، که نفسش را نگه دارد و از دینش محافظت کند و مخالف هوای نفسش عمل کند، و فرمان بردار امر خدا باشد، بر مردم لازم است که از وی پیروی
کنند.» (وسایل الشیعه/شیخ حر عاملی/ج27/ص131)

همانگونه که ملاحظه می فرمایید صفت عدالت و تقوا از صفات لازم ولی فقیه است و بسیار واضح است که این دو ویژگی، مانع هرگونه دیکتاتوری می گردد و به اصطلاح در تعارض کلی با دیکتاتوری است.
بنابراین در پاسخ خلاصه به چگونگی مانع شدن ولایت فقیه از دیکتاتوری، می توان گفت که تقوای موجود در ولی فقیه، اجازه ی اعمال سلیقه و میل شخصی یک یا چند نفر بر سرنوشت جامعه ی اسلامی را نخواهد داد و این همان نقطه ی تمایز نظام ولایی و نظام های دیکتاتوری است.