سوره الم سجده

نامهای این سوره

معروف این است که این سوره در مکه نازل شده است.بعضی از مفسران هیچیک از آیات آن را استثناء نکرده اند،ولی بعضی دیگر آیه 18 تا 20 را"مدنی" می دانند،و معتقدند این سه آیه در مدینه نازل شده،در حالی که هیچ قرینه و نشانه ای در این آیات از مدنی بودن به چشم نمی خورد.

نام این سوره در بعضی از روایات و در لسان مشهور مفسران"سوره سجده" یا"الم سجده"است،و گاه برای مشخص ساختن آن از سوره حم سجده آن را به نام"سجده لقمان"می خوانند،چرا که بعد از سوره لقمان قرار گرفته.

در بعضی از روایات نیز از آن به الم تنزیل یاد شده.

"فخر رازی"و"آلوسی"نیز نام سوره"مضاجع"را از جمله نامهای آن ذکر کرده اند(به تناسب آیه 16 این سوره تَتَجٰافیٰ جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضٰاجِعِ ...).

***

فضیلت تلاوت سوره سجده

در حدیثی از پیامبر گرامی اسلام ص چنین آمده است: من قرأ الم تنزیل و تَبٰارَکَ الَّذِی بِیَدِهِ الْمُلْکُ ،فکانما احیا لیله القدر!: "کسی که سوره"الم تنزیل" و"تبارک"را بخواند مانند آن است که شب قدر را احیا گرفته باشد 1. در حدیث دیگری از امام جعفر بن محمد الصادق ع چنین نقل شده: من قرأ سوره السجده فی کل لیله جمعه اعطاه اللّٰه کتابه بیمینه،و لم یحاسبه بما کان منه،و کان من رفقاء محمد(ص)و أهل بیته: "هر کس سوره سجده را در هر شب جمعه بخواند خداوند نامه اعمال او را به دست راست او می دهد،و گذشته او را می بخشد،و از دوستان محمد ص و اهل بیتش ع خواهد بود 1. از آنجا که در این سوره بحثهای گسترده ای از مبدء و معاد و مجازاتهای مجرمان در روز رستاخیز و درسهای هشدار دهنده ای مربوط به مؤمنان و کافران آمده است بدون شک تلاوت آن،ولی تلاوتی که سرچشمه اندیشه،و اندیشه ای که مبدء تصمیم گیری و حرکت بوده باشد،می تواند آن چنان انسان را بسازد که مشمول اینهمه فضیلت و افتخار گردد و اثر بیدار کننده اش همچون احیاء شب قدر و نتیجه اش قرار گرفتن در صف اصحاب الیمین،و رسیدن به افتخار دوستی پیامبر و آلش گردد. ***

محتوای سوره سجده

این سوره به حکم آنکه از سوره های"مکی"است خطوط اصلی سوره های مکی یعنی بحث از"مبدء"و"معاد"و"بشارت"و"انذار"را قویا تعقیب می کند و رویهم رفته در آن چند بخش جلب توجه می کند: 1-قبل از هر چیز سخن از عظمت قرآن،و نزول آن از سوی پروردگار عالمیان،و نفی اتهامات دشمنان از آن است. 2-سپس بحثی پیرامون نشانه های خداوند در آسمان و زمین،و تدبیر این جهان دارد. 3-بحث دیگری پیرامون آفرینش انسان از"خاک"و"آب نطفه"و"روح الهی"و اعطای وسائل فراگیری علم و دانش،یعنی چشم و گوش و خرد از سوی خداوند به او می باشد. 4-بعد از آن از رستاخیز و حوادث قبل از آن یعنی مرگ و بعد از آن یعنی سؤال و حساب سخن می گوید. 5 و 6-بحثهای مؤثر و تکان دهنده ای از بشارت و انذار دارد مؤمنان را به جنه الماوی نوید می دهد و فاسقان را به عذاب آتش تهدید می کند. 7-به همین مناسبت اشاره کوتاهی به تاریخ بنی اسرائیل و سرگذشت موسی ع و پیروزیهای این امت دارد. 8-و باز به تناسب بحث بشارت و انذار اشاره ای به احوال گروهی دیگر از امتهای پیشین و سرنوشت دردناک آنها می کند. 9 و 10-بار دیگر به مسئله"توحید و نشانه های عظمت خدا"باز می گردد و با"تهدید دشمنان لجوج"سوره را پایان می دهد. به این ترتیب هدف اصلی سوره تقویت مبانی ایمان به مبدء و معاد و ایجاد موج نیرومندی از حرکت به سوی تقوا،و بازداری از سرکشی و طغیان و توجه به ارزش مقام والای انسان است که مخصوصا در آغاز حرکت اسلام و در محیط مکه فوق العاده لازم بوده. ***

معروف این است که این سوره در مکه نازل شده است.بعضی از مفسران هیچیک از آیات آن را استثناء نکرده اند،ولی بعضی دیگر آیه 18 تا 20 را"مدنی" می دانند،و معتقدند این سه آیه در مدینه نازل شده،در حالی که هیچ قرینه و نشانه ای در این آیات از مدنی بودن به چشم نمی خورد.

نام این سوره در بعضی از روایات و در لسان مشهور مفسران"سوره سجده" یا"الم سجده"است،و گاه برای مشخص ساختن آن از سوره حم سجده آن را به نام"سجده لقمان"می خوانند،چرا که بعد از سوره لقمان قرار گرفته.

در بعضی از روایات نیز از آن به الم تنزیل یاد شده.

"فخر رازی"و"آلوسی"نیز نام سوره"مضاجع"را از جمله نامهای آن ذکر کرده اند(به تناسب آیه 16 این سوره تَتَجٰافیٰ جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضٰاجِعِ ...).

***

فضیلت تلاوت سوره سجده

در حدیثی از پیامبر گرامی اسلام ص چنین آمده است: من قرأ الم تنزیل و تَبٰارَکَ الَّذِی بِیَدِهِ الْمُلْکُ ،فکانما احیا لیله القدر!: "کسی که سوره"الم تنزیل" و"تبارک"را بخواند مانند آن است که شب قدر را احیا گرفته باشد 1. در حدیث دیگری از امام جعفر بن محمد الصادق ع چنین نقل شده: من قرأ سوره السجده فی کل لیله جمعه اعطاه اللّٰه کتابه بیمینه،و لم یحاسبه بما کان منه،و کان من رفقاء محمد(ص)و أهل بیته: "هر کس سوره سجده را در هر شب جمعه بخواند خداوند نامه اعمال او را به دست راست او می دهد،و گذشته او را می بخشد،و از دوستان محمد ص و اهل بیتش ع خواهد بود 1. از آنجا که در این سوره بحثهای گسترده ای از مبدء و معاد و مجازاتهای مجرمان در روز رستاخیز و درسهای هشدار دهنده ای مربوط به مؤمنان و کافران آمده است بدون شک تلاوت آن،ولی تلاوتی که سرچشمه اندیشه،و اندیشه ای که مبدء تصمیم گیری و حرکت بوده باشد،می تواند آن چنان انسان را بسازد که مشمول اینهمه فضیلت و افتخار گردد و اثر بیدار کننده اش همچون احیاء شب قدر و نتیجه اش قرار گرفتن در صف اصحاب الیمین،و رسیدن به افتخار دوستی پیامبر و آلش گردد. ***

محتوای سوره سجده

این سوره به حکم آنکه از سوره های"مکی"است خطوط اصلی سوره های مکی یعنی بحث از"مبدء"و"معاد"و"بشارت"و"انذار"را قویا تعقیب می کند و رویهم رفته در آن چند بخش جلب توجه می کند: 1-قبل از هر چیز سخن از عظمت قرآن،و نزول آن از سوی پروردگار عالمیان،و نفی اتهامات دشمنان از آن است. 2-سپس بحثی پیرامون نشانه های خداوند در آسمان و زمین،و تدبیر این جهان دارد. 3-بحث دیگری پیرامون آفرینش انسان از"خاک"و"آب نطفه"و"روح الهی"و اعطای وسائل فراگیری علم و دانش،یعنی چشم و گوش و خرد از سوی خداوند به او می باشد. 4-بعد از آن از رستاخیز و حوادث قبل از آن یعنی مرگ و بعد از آن یعنی سؤال و حساب سخن می گوید. 5 و 6-بحثهای مؤثر و تکان دهنده ای از بشارت و انذار دارد مؤمنان را به جنه الماوی نوید می دهد و فاسقان را به عذاب آتش تهدید می کند. 7-به همین مناسبت اشاره کوتاهی به تاریخ بنی اسرائیل و سرگذشت موسی ع و پیروزیهای این امت دارد. 8-و باز به تناسب بحث بشارت و انذار اشاره ای به احوال گروهی دیگر از امتهای پیشین و سرنوشت دردناک آنها می کند. 9 و 10-بار دیگر به مسئله"توحید و نشانه های عظمت خدا"باز می گردد و با"تهدید دشمنان لجوج"سوره را پایان می دهد. به این ترتیب هدف اصلی سوره تقویت مبانی ایمان به مبدء و معاد و ایجاد موج نیرومندی از حرکت به سوی تقوا،و بازداری از سرکشی و طغیان و توجه به ارزش مقام والای انسان است که مخصوصا در آغاز حرکت اسلام و در محیط مکه فوق العاده لازم بوده. ***