خلاصه: قیام توابین، قیامی است که به فرماندھی سیلمان بن صرد خزاعی اتفاق افتاد، چون آنھا در کربلا موفق نشدند که جان خودشان را بر امام حسین(علیه السلام) قربان کنند، به ھمین سبب بعد از واقعه غمگین کربلا آنھا قسم خوردند که یا قاتلین امام حسین(علیه السلام) را بکشیم یا خود کشته می‌شویم، از این راہ رضایت خداوند را دریافت می‌کنیم.
بسم اللہ الرحمن الرحیم
نهضت توّابین و قیام مردم کوفه، نتایج نسبتاً خوبی برای مسلمانان حق طلب به دنبال داشت و زمینه را برای قیام‌های بعدی فراهم نمود و بیم و ترس را در دل امویان انداخت. هدف توّابین نیز مقدّس بود؛ ریشه کن نمودن ظلم و فساد و دفاع از دین و سپردن حکومت به دست صالحان و فرزندان رسول خدا.
اگر بخواهیم موضع امام سجاد(علیه السلام) در قبال قیام‌های معاصرش و ارتباط آن حضرت با این نهضت‌ها را بدانیم، لازم است شرایط سیاسی و اجتماعی، رفتار حکّام، موقعیّت شخصی و خانوادگی امام، وضعیت فکری، سیاسی و عقیدتی مردم و حوادث آن دوران را ترسیم نماییم.
امام سجاد(علیه السلام) در شرایطی عهده دار امامت شد که سنگین‌ترین غم‌ها و جراحت‌های روحی و عاطفی بر قلبش وارد شده بود و وضعیت زمان طوری بود که کسی حق اعتراض نیز نداشت، و اگر کسی اعتراض کند سهمیه بیت المال و عطایای یک شهر را قطع می‌کردند.[۱]
عنصر دیگر، اعتماد امام سجاد(علیه السلام) به مردم بود. امام سجاد(علیه السلام) چگونه می‌توانست به آن مردم اعتماد کرد که آنھا نسبت به جدّ بزرگوارش، امیرمؤمنان(علیه السلام) و عمویش، امام حسن(علیه السلام) و پدرش، امام حسین(علیه السلام) بی وفا و عھد شکنی کردہ بودند و امام سجاد(علیه السلام) شاهد بود که چگونه این مردم بارها، امام و رهبر خود را رها می‌کردند، و یا سکوت و انزوا را پیشه خود می‌ساختند و یا بدتر از آن نامردانه به صفوف دشمنان می‌پیوستند، مثل دوران امام حسین(علیه السلام).
در کوفه بعد از خطبه ای از امام سجاد(علیه السلام)، مردم متاثر شدند و وعده اطاعت را دادند، امام سجاد(علیه السلام) به فرمود: هرگز، هرگز تحت تأثیر شعارهای شما قرار نخواهیم گرفت و آیا می خواهید همان کاری که با پدران من کردید، دوباره درباره من روا دارید؟ هنوز جراحت های گذشته ای که از شما بر تن داریم، التیام نیافته است[۲].
امام سجاد(علیه السلام) اگرچه هیچ موضع صریحی که دلالت بر تأیید یا ردّ توّابین باشد، اتخاذ ننمود چون در اصل قیام توابین که نهضتی ضدّ ظلم و برای اجرای عدالت بود، اما از آن راضی بود و در تاریخ هیچ گونه ردّی را در مورد آن به امام سجاد(علیه السلام) نسبت نداده است و دلیلی هم برای مخالفت وجود نداشت، چون با این قیام برای شیعیان مفید بود.
در روایت آمدہ است: امام سجاد(علیه السلام)، به عموی خود محمد حنفیه فرمود: «يا عم لو أن عبدا زنجيا تعصب لنا أهل البيت لوجب على الناس موازرته[۳]؛ اگر غلام سیاہ (پوست) نیز برای حق قیام کند بر مردم واجب است کہ کمکش کنند».
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
منابع:
[۱] فروخ عمر، تاریخ الادب العربی، دارالعلم للملایین، ج۲، ص۳۴۷.
[۲] ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، مکتبۃ آیۃ مرعشی، ج۴۔
[۳] محمد باقر مجلسى، بحار الأنوار، دار إحياء التراث العربي - بيروت، دوسری چاپ، ج۵، ص، ۲۶۵، ۱۴۰۲ ق.
نظرات
کاش توابین امام حسین و یاری می کردند