خلاصه: محمد بن عثمان، دومین نایب امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) بود، وظایف سنگین از نیابت را به دوشش گذاشته شده بود که وی آنها را بطور کامل انجامش داد.
بسم اللہ الرحمن الرحیم
محمد بن عثمان، دومين نايب امام زمان(عجل الله تعالي فرجه الشريف) بود. كُنيه وي، ابوجعفر و القابی چون عَمری، عَسكری، زيّات، سمّان و كوفی را داشت.
محمدبن عثمان نيز همچون پدرش از بزرگان شيعه به شمار می‌رفت و از نظر تقوا، عدالت و بزرگواری مورد قبول و احترام شيعيان و از ياران مورد اعتماد امام عسكری(عليه السلام) بود.[۱]
درباره نیابت محمد بن عثمان عمری، دوتا امام تصریح نمودند و او را نایب خود مقرر کردند. نیابتی که به او سپرده شد متحمل وظایف زیادی است که برخی از آن در این مقاله ذکر می‌شود:
وظايف نيابت
۱. زدودن شك و حيرت مردم درباره وجود امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشريف)
مهم‌ترين وظيفه نواب اربعه، اين بود كه وجود امام را براي شيعيان به اثبات برسانند. از اين رو نايب دوم، احاديث گوناگونی از ديدارهايی كه با امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف داشته، برای شيعيان بيان می‌نمود و ديدارهای خود را حتي در دوران كودكی آن حضرت و در دوران امامت آن حضرت برای مردم بازگو می‌کرد، تا شک و حیرت‌ها از دل مردم زدوده شود.
۲. حفظ جان امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) از راه پنهان داشتن نام و جای آن حضرت
امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) در نامه‌ای به محمد بن عثمان بيان داشت كه از آوردن نام و نشان آن حضرت خودداری كند[۲] محمد بن عثمان نيز به وكلای خود سفارش می‌كرد تا كسی نامی از حضرت به ميان نياورد. محمد بن عثمان بخاطر حفظ جان امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) درباره وی به مردم بااحتیاط سخن می‌گفت. او مانند پدرش، عثمان بن سعيد عمری خود را به صورت روغن فروش درآورده تا دشمنان امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) از وی خبری نبرند و محبّان از امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) باخبر شوند.[۳]
۳. سرپرستی وکالت وکلاء
به وسيله سازمان وکالت، شيعيان پرسش‌های خود را با وكلا در ميان می‌گذاشتند و آنان به وسيله محمد بن عثمان از ناحيه مقدسه امام عصر(عجل الله تعالي فرجه الشريف)، پاسخ را به شيعيان می‌رساندند.
۴. مبارزه با غلات و مدعيان دروغين نيابت
عده‌ای با سوء استفاده از غيبت امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) تلاش كردند تا خود را نايب امام معرفی نموده، به اين وسيله به شهرت و منصب اجتماعی برسند؛ نواب اربعه، با مدعيان دروغين نيابت مبارزه می‌کردند. و از سوی دیگر خلفاء و غاليان با ترفندهای گونان گون دروغين، شيعيان را منحرف نمايند؛ اما امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) به وسيله توقيعات از امور غيبی و پنهانی به نواب اربعه خبر می‌داد و بدين وسيله، نواب اربعه شيعيان را از ترفتند‌های غالیان و خلفاء حفاظت می‌کرد آنها را به خود جلب می‌كرد.
نتیجه:
وظایفی که محمد بن عثمان، بر عهده داشت، آنها را بنحو احسن انجامش داد تا اینکه در سال ۳۰۵ هجری قمری، در اواخر ماه جماد الاولی از دنیا رفت. امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، با خبر مرگش او را دو ماه پیش آگاه کرده بود.
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
منابع:
[۱] شيخ طوسي، الغيبة، ص۲۵۶.
[۲] همان، ص۲۲۲.
[۳]. تاريخ سياسي امام دوازدهم(عج)، ص۱۷۰.