حدیث منسوب به امام صادق(علیه‌السلام) که فتوحات را حق مسلمانان بر می‌شمارد از جهت سندی و محتوایی اشکال است.
شبهه: قابل توجه مسلمین ناآگاهی که تصور می کنند که تجاوز و جنایات اعراب مسلمان نسبت به ایران در صدر اسلام٬ خلاف خواست و میل ائمه‌ی معصومشان بوده است: امام صادق(علیه‌السلام) در توجیه تجاوز اعراب مسلمان به ایران می گوید: «مومنین برای استفاده از نعمات دنیوی سزاوارتر بودند، پس با حمله به ایرانیان حق خود را پس گرفتند!»
پاسخ: در این شبهه به روایتی استناد شده که باید آن را به جهت سندی و دلالی مورد بررسی قرار دهیم تا صحت این انتساب به ائمه اطهار(علیهم‌السلام) مشخص شود. سند این روایت بدین شرح است: «عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ بَكْرِ بْنِ صَالِحٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ بُرَيْدٍ عَنْ أَبِي عَمْرٍو الزُّبَيْرِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ(علیه‌السلام) قَال: ...[1]
در سند این حدیث «بکر بن صالح رازی» حضور دارد که از سوی رجالیون به شدت تضعیف شده است و علت این ضعف نیز این گونه بیان شده است که وی ناقل روایاتی است که منحصر به فرد و دور از ذهن می‌باشد[2] به همین خاطر علامه مجلسی در شرحی که بر این حدیث دارد این روایت را ضعیف می‌شمارد.[3]
اما جدای از اشکال سندی، متن روایت نیز دارای اشکالات متعددی است از جمله اینکه، از صدر تا ذیل این روایت این گونه فهمیده می‌شود که فلسفه جهاد تنها برای رسیدن به پول و اموال است، حال آنکه براساس آیات قرآن هدف جهاد برای رساندن کلام خدای متعال و احقاق حقوق افرادی است که به آن‌ها ظلم شده است[4] در صورتی که در این حدیث رومیان و ایرانیان مالی از مسلمانان غصب نکرده‌اند و در ظاهر نیز ظلم به مسلمانان روا نداشته‌اند و اگر قرار هست جهادی با ایشان انجام گیرد، باید بر اساس آن باشد که کلام خدای متعال به ایشان برسد.
از سوی دیگر، در این حدیث برای مشرکین مالکیتی در نظر گرفته نشده، حال آنکه بر اساس اصول اسلام کفار نیز دارای مالکیت هستند، به همین خاطر مسلمانان، با ایشان به خرید و فروش می‌پردازند. علاوه بر اینکه بر خلاف ادعایی که در شبهه بیان شده، قرائن و شواهد متعددی وجود دارد که نشان می‌دهد اهل بیت(علیهم‌السلام) با فتوحات خلفا به شدت مخالف بوده‌اند و آن را کار ناصحیح می‌دانسته‌اند.[4]
بر این اساس، حدیث مورد نظر از جهت سندی و محتوای مورد پذیرش نیست تا بخواهیم از آن اینگونه برداشت کنیم که ائمه اطهار(علیهم‌السلام) با فتوحات موافق بوده‌اند.
_____________________________
پی‌نوشت
[1]. الكافي، كلينى، محمد بن يعقوب، دار الكتب الإسلامية، ج5، ص: 17.
[2]. رجال العلامة الحلی، ص 207.
[2]. مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول، مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، دار الكتب الإسلامية، ج18، ص: 337.
[3]. برای مطالعه در این زمینه به این قسمت‌ها مراجعه کنید: فلسفه، اهداف و شرايط جهاد در اسلام چيست؟ ؛فلسفه و حکمت تشریع «جهاد» از منظر قرآن کریم
[4]. برای آشنایی با ادله این سخن به این قسمت ها مراجعه کنید: نظر اهل بیت در مورد فتوحات خلفاء ؛ نظر اهل بیت در مورد فتوحات امویان و عباسیان.
شبهه: بنا بر حدیثی امام صادق(علیه‌السلام) حمله به ایران و روم را حق مسلمانان بر می‌شمارند.
پاسخ: این حدیث از جهت سندی ضعیف است و از جهت محتوایی دارای اشکالات متعددی است.