بقیع قطعه ای از آسمان ولایت

بقیع، نخستین قبرستان اسلامی و یکی از مکان‌های مقدس در شهر مدینه است. جایی که پیش از آمدن پیامبراسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) آن را «بقیع‌الغَرقَد» می‌نامیدند. «غَرقَد» نوعی گیاه تیغ‌داری است که درگذشته، داخل این قبرستان و یا در کنار آن وجود داشته و به تدریج با گسترش قبرستان، از بین رفته است.[1] بقیع در ناحیه شرقی مسجدالنبی تقریباً در فاصله یکصد متري آن واقع شده و بارها حدود آن تغییر کرده است. این قبرستان تا یکصد سال پیش، خارج از حصار قرار داشته، اما اکنون در میان شهر مدینه واقع شده است.
اولین شخصی که از انصار در آن دفن شده است «اسعد بن زراره» و اولین کسی که از مهاجرین در آن به خاک سپرده شد «عثمان بن مظعون» می‌باشد. پس از فوت جناب ابراهیم، فرزند پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)، آن حضرت به صحابه فرمودند ابراهیم را به سلف صالح ما عثمان لاحق کنید و در کنار او به خاک بسپارید. با دفن شدن ابراهیم در بقیع، مردم مدینه علاقه‌مند شدند پیکر اقوام و عشیره خود را در آنجا دفن کنند.[2] تا به امروز، این قبرستان، همچنان آباد و برقرار بوده و بسیاري از صحابه و تابعین و علما را در طول تاریخ در آغوش خود جاي داده است. رسول‌خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) عنایتی ویژه به بقیع داشت، برخی از شب‌ها به آنجا می‌رفت و براي اهل بقیع طلب آمرزش می‌کرد و خطاب به مؤمنین مدفون آنجا می‌فرمود:«السَّلامُ عَلَیْکُمْ دارَ قَوْم مُؤْمِنِین وَ أتاکُمْ ما تُوعَدُون غَداً مُؤَجِّلُون وَ إِنّا انْشاءَالله بِکُمْ لاحِقُون الّلهُمَّ اغْفِرْ لِاهْلِ بَقِیعِ الْغَرْقَد؛[3] درود بر شما، خانه گروهی مؤمن، خداوند آنچه را براي فرداي شما وعده داده به شما خواهد داد و ما نیز به شما خواهیم پیوست. خدایا! اهل بقیع غرقد را بیامرز».
از کیفیت برخی از قبور چنین بر می‌آید که مکان‌هاي خاصی از بقیع، اختصاص به افراد خاصی داشته و یا به هر حال، وضعیت چنان بوده که امکان دفن افراد وابسته به یک خانواده وجود داشته و آنها می‌توانسته‌اند در کنار هم دفن شوند. براي مثال، کنار هم قرار داشتن قبور چهار امام از شیعیان، با این که در فواصل مختلف زمانی به شهادت رسیده‌اند، شاهدي براي این امر است. همچنین دفن شدن چندین تن از همسران پیامبر یا دختران آن حضرت و ... در کنار یکدیگر، همین مسأله را تأیید می‌کند. مدت‌ها بعد هریک از قبایل مدینه بخشی از این زمین را به خود اختصاص ‌دادند. قسمت پیرامون قبور امامان شیعه بیشتر در اختیار شیعیان و بقیه قبرستان نیز به سایر مذاهب اسلامی اختصاص دارد.[4]
وقتی که عباسیان به حکومت رسیدند، شیعیان به آزادی‌هایی دست یافتند و انتساب عباسیان به عباس، عموی پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) انگیزه‌ای شد تا بعد از چندین سال بتوانند بزرگترین بقعه‌ را بر روی قبور چهار امام شیعیان و قبر عباس بن عبدالمطلب، بنا کنند. سپس مجدالملک اسعد براوستانی وزیر شیعی در عهد سلجوقیان، در اواخر قرن پنجم نیز اقدام به ساخت گنبدِ بنای مزار امامان بقیع (علیهم‌السلام) نمود که یکبار هم توسط الناصر لدین اللّه، خلیفه عباسى تعمیر و بازسازی شد.
نخستین تخریب  قبور مطهر ائمه‌ بقیع (علیهم‌السلام) در سال1220 ه‍ .ق به دست وهابیون دولت اول سعودی صورت گرفت. پس از این واقعه تاریخی و جنايت‌هایی که سعودی‌ها در مكه و مدينه انجام دادند و به دنبال مخالفت گسترده مسلمين، سپاه عثماني به فرماندهي محمدعلي‌پاشای مصری در سال 1233 قواي آل سعود را درهم شكستند و بار دیگر بقعه ائمه بقیع (علیهم‌السلام) را که قسمتی از آن تخریب شده بود، در سال 1234 ه‍ .ق بازسازی کردند. در دوره قاجاریه هم سید على قطب هزار جیبى نیز آخرین ضریح فولادى را که در اصفهان ساخته شده بود به مدینه برد و با زحمت و سه سال معطلى در جده، بر قبور ائمه بقیع (علیهم‌السلام) نهاد که این ضریح به همراه بنای آن تا سال 1344 ه‍ .ق وجود داشت.[5]
پس از روی کار آمدن دوباره وهابیون افراطی و متعصب در سال 1343 در حجاز، به فتوای سران خود مبنی بر اهانت و تحقیر مقدسات شیعه، شروع به تخریب تمامی بقعه‌ها کردند. در مکه گنبدهای قبر حضرت عبدالمطلب (علیه‌السلام)، ابی‌طالب (علیه‌السلام)، حضرت خدیجه (علیهاالسلام) و زادگاه پیامبر گرامی اسلام (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) و حضرت زهرا (علیهاالسلام) را با خاک یکسان کرده و در مدینه نیز گنبد منور نبوی را به توپ بستند اما از ترس مسلمانان، قبر شریف نبوی را تخریب نکردند. تا اینکه در هشتمین روز ماه شوال 1344 با هجوم وحشیانه‌ به بقیع، بقعه و حرم چهار امام شیعیان (علیهم‌السلام) را به کلی ویران کرده و لکه ننگی از خود در تاریخ ثبت کردند. همچنین قبر حضرت حمزه (علیه‌السلام) و شهدای احد، مرقد حضرت عبدالله و آمنه پدر و مادر پیامبر (علیهماالسلام) و دیگر قبور را نیز خراب کردند.
قریب به  یکصد سال است که در هشتمین روز ماه شوال و سالروز این واقعه اسفناک داغی بر سینه شیعیان سنگینی می‌کند و با اقامه مجالس عزاداری و عرض تسلیت به ساحت مقدس امام عصر(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه) آن را محکوم می‌کنند. امید داریم همان‌گونه که حرم امامین شریفین عسکریین (علیهماالسلام) که به دست وهابیون تخریب شد و بسیار بهتر از گذشته در حال ساخت است؛ حرم ائمه بقیع (علیهم‌السلام) نیز در آینده نزدیک با نابودی آل سعود باشکوه‌تر از گذشته ساخته شود و مرهمی بر زخم‌های جانکاه شیعیان و محبان اهل بیت (علیهم‌السلام) گذارده شود.

پی‌نوشت‌ها:
[1] نقشه مدینه، سالنامه اسلام، ج2، ص 173.
[2] آثار اسلامی مکه و مدینه، رسول جعفریان، ص 377
[3] سنن ابن ماجه، ج1، ص493، ح1546.
[4] دانشنامه جهان اسلام، بقیع‌الغَرقَد.
[5] دانشنامه اسلامی، بقیع