ولادت و وجود امام زمان علیه السلام از جهات مختلف تاریخی قابل اثبات است.
شبهه: اعتقاد به امام زمان، اعتقاد به امامی موهوم است؛ زیرا نائبان خاص او هیچ کتاب یا مقاله ای از امام زمان علیه السلام بیان نکرده اند.
در پاسخ به این شبهه می گوییم:
اینکه کسی شاگرد امام باشد، هیچ ضرورت و ملازمه ای ندارد که حتما دارای کتاب یا مقاله باشد. بسیاری از شاگردان ائمه علیهم السلام دارای کتاب یا مقاله نبوده اند، و یا کتابی داشته اند که در طول زمان به دلایل گوناگونی مانند هجمه های مخالفان، از بین رفته است؛ مانند بعضی از راویان حدیث که در کتب رجالی نام کتاب آنها ذکر شده، ولی اکنون کتاب ایشان در دسترس نیست.[1]
کافی بودن نقل روایات و توقیعات
زمانی که به تاریخ مراجعه می کنیم با توقیعات و نوشته هایی روبرو می شویم که نائبان خاص امام زمان علیه السلام، آنها را نقل کرده و شهادت داده اند که آنها با دستخط خود امام زمان علیه السلام نگاشته شده است. به این نوع نوشته ها «توقیعات» می گفتند. شاهدانِ مورد اعتمادی بر این نوع نوشته ها اذعان کرده اند؛ کسی مثل شیخ صدوق که مورد اعتماد فریقین است، در جایی شهادت می دهد که آن توقیع نزد من است.[2] همچنین در جایی دیگر راوی می گوید که من خط مولایم صاحب الزمان را می شناسم.[3] لذا برای نائب بودن همین نقل روایت و توقیع کفایت می کند. پس نه تنها امام موهوم نیست، بلکه امامی موعود است.
ادله تاریخی وجود امام زمان علیه السلام
از نظر تاریخی تولد و وجود امام زمان علیه السلام، مورد اتفاق همه علمای شیعه و بسیاری از دانشمندان نامدار اهل سنت است، تا جایی که برخی از پژوهشگران نام 60 نفر از علمای اهل سنت را آورده اند که در کتاب های خود ولادت امام مهدی (علیه السلام را بیان کرده اند. اینان حتی متذکر شده اند که مهدی موعود فرزند امام حسن عسکری (علیه السلام) است و در سامراء در سال 255 ه ق متولد شده است و در پس پرده غیبت زندگی می کند.[4] در زیر به چند نمونه از این موارد اشاره می کنیم:
ولادت امام زمان در بیان اهل سنت
1. احمد بن محمد برمکی معروف به ابن خلکان (قرن 7) چنین می نویسد: ابوالقاسم محمد، فرزند حسن عسکری، فرزند علی هادی... دوازدهمین امام از ائمه دوازده گانه شیعه، معروف به «حجت» است که ولادت او روز جمعه نیمه شعبان سال 255 ه ق است.[5]
2. محمد بن احمد ذهبی (قرن 8) چنین می گوید: در این سال [سال 256 ه ق] محمدبن حسن بن علی الهادی،... فرزند جعفر الصادق علوی حسینی به دنیا آمد، و رافضیان [شیعیان] او را الخلف الحجه، مهدی منتظر و صاحب الزمان می نامند. او آخرین امام از ائمه دوازده گانه است.[6]
3. سلیمان بن ابراهیم قندوزی حنفی(قرن 13) می گوید: خبر معلوم نزد محققان مورد اعتماد این است که ولادت امام زمان علیه السلام در شب پانزدهم شعبان (255 ه ق) در شهر سامرا واقع شده است.[7]
4. همچنین قندوزی می گوید: معاویه بن حکیم، محمدبن ایوب و محمدبن عثمان بن سعید عمری می گویند: ما یک گروه چهل نفره در خانه امام حسن عسکری (علیه السلام) جمع شده بودیم، حضرت فرزندش امام مهدی را به ما نشان داد و فرمود: ایشان امام شما و جانشین من است.[8]
مشابه این نقل ها در کتاب های شیعیان به صورت مفصل بیان شده است، مانند:
1. شیخ حر عاملی چنین روایت می کند: «احمدبن حسن بن اسحاق قمی می گوید: وقتی که امام مهدی (عج) متولد شد، نامه ای از امام عسکری (علیه السلام) با این مضمون به من رسید که فرزندی برایم متولد شده است. این موضوع را مخفی بدار؛ زیرا جز برای دوستان و نزدیکان ما آن را اظهار نخواهم کرد.»[9]
2.مرحوم علامه مجلسی می نویسد: ابراهیم بن ادریس می گوید: امام ابو محمد عسکری (علیه السلام) گوسفندی را برای من فرستاد و فرمود: این را به جهت ولادت فرزندم (مهدی) عقیقه کن و به خود و خانواده ات بخوران.[10]
شواهد صدق وجود امام زمان علیه السلام
کرامت ها و شواهدی که نشان دهنده ولادت امام زمان علیه السلام است، گاهی به طور مستقیم توسط خود امام زمان علیه السلام، و در برخی موارد با واسطه سفیران برای شیعیان بیان می شد تا شیعیان افزون بر ایمان به وجود امام زمان علیه السلام، به نیابت نواب اربعه نیز مطمئن شوند. در اینجا به یک نمونه از آن اشاره می کنیم:
سعد بن عبدالله اشعری قمی می گوید: «حسن بن نضر که در میان شعیان قم جایگاه ویژه ای داشت، بعد از رحلت امام عسکری (علیه السلام) نسبت به جانشین ایشان سرگردان و متحیر بود. او و ابو صِدَام و عده ای دیگر، در جستجوی امام بعد از امام عسکری علیه السلام بر آمدند. در نتیجه حسن بن نضر نزد ابو صِدَام رفت وگفت: امسال می خواهم به حج بروم. ابو صِدَام از او خواست که این سفر را به تعویق اندازد؛ ولی حسن بن نضر گفت: نمی توانم؛ زیرا من خوابی دیدم و بیمناکم. قبل از حرکت به احمد بن علی بن حماد درباره اموال متعلق به (امام) وصیت کرد که این اموال را نگه دارد تا اینکه جانشین امام عسکری (علیه السلام) مشخص شود. وی می گوید: بعد از آن به بغداد رفتم، منزلی را اجاره کردم. سپس چند نفر نزد من آمدند و هر کدام مقدارى لباس و پول نزد من گذاشتند تا خانه پر شد. سپس احمد بن اسحاق هم هر چه نزدش بود آورد. من به فكر فرو رفته بودم كه ناگاه نامه صاحب الزمان عليه السلام به من رسيد که نوشته بود: وقتى فلان مقدار از روز گذشت، آنچه نزدت هست بياور. من هر چه داشتم برداشتم و رهسپار شدم، و حتی از شر دزدان هم در امان ماندم. وقتی که نزد حضرت رفتم، آنها را در اتاقی گذاشتم. سپس حضرت فرمود: حسن بن نضر براى منتى كه خدا بر تو نهاد، (كه امام خود را شناختى و حقش را به او رسانيدى) او را شكر كن و شك مکن، شيطان دوست دارد كه تو شك كنى، و دو جامه به من داد و گفت: اينها را بگير كه محتاجش خواهى شد. آنها را گرفتم و بيرون آمدم. بعد از آن نوشته، به امامت امام مهدی (علیه السلام) و نیز به وکالت خاصه عثمان بن سعید عمری اطمینان حاصل کردم. سعد گويد: حسن بن نضر برگشت و در ماه رمضان درگذشت و در آن دو جامه كفن شد.[11]
پی نوشت
[1] رک رجال الکشی، ج 1 ص 54، و رجال النجاشی، ص 16.
[2] من لا یحضره الفقیه، ج 4 ص 203، الغیبه للطوسی، ص 362.
[3] کمال الدین ج 2 ص 483.
[4] در انتظار ققنوس، سید ثامر العمیدی، ص 66.
[5] وفیات الاعیان، ابن خلکان، ج 4 ص 562.
[6] العبر فی خبر من غبر (ذهبی)، ج 3 ، ص 31.
[7] ینابیع الموده، قندوزی، ص 179.
[8] ینابیع المودة قندوزی، ص 460.
[9] اثبات الهداة، ج 6 ص 436.
[10] بحار الانوار، ج 52 ص 22.
[11] کافی، ج 1 ص 517.
نداشتن کتاب یا مقاله هیچ دلالتی بر موهوم بودن امام علیه السلام ندارد. ضمن اینکه بعضی از شاگران ائمه دارای کتاب بوده اند، ولی به ما نرسیده است. از سویی نائبان امام زمان، دارای توقیعاتی با دستخط امام زمان علیه السلام بوده و شاهدان عینی مورد اعتماد هم به آنها شهادت داده اند. و مهم تر از همه، ادله تاریخی فراوانی دلالت بر وجود امام زمان دارد.