شبهاتی پیرامون انفاق اهل بیت علیهم السلام در سوره هل اتی

شبهه: ابن‌تیمیه انفاق امام‌‌‌علی علیه السلام، را دور از انسانیت دانسته و معتقد است كه آن حضرت باید غذا را به خانواده خودش می‌داد، نه اینكه سه روز متمادی به دیگران ببخشد.[1]

پاسخ:
این طرز تفكر، با انفاقی كه قرآن آن را تأیید كرده است، سازگار نیست؛ زیرا:

1. آیات آغازین سوره هل اتی «وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا. إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِيدُ مِنْكُمْ جَزَاءً وَلَا شُكُورًا؛[2] و به دوستى [خدا] بينوا و يتيم و اسير را خوراك مى‏ دادند. ما براى خشنودى خداست كه به شما مى ‏خورانيم و پاداش و سپاسى از شما نمى‏ خواهيم» لسانش مدح و ستایش آن‌ها است و خداوند آن‌ها را ستوده و جزء ابرار معرفی كرده است. در حقیقت، این اشكال ابن‌تیمیه، اجتهاد در مقابل نص و انکار قرآن است.

2. از ظاهر روایات استفاده می‌شود كه حضرت‌على علیه السلام، فقط غذاى خودش را به فقیر داد، نه غذاى همه افراد خانواده را. سپس حضرت‌فاطمه علیها السلام نیز با میل و اختیار، غذای خود را در اختیار نیازمند قرار داد و امام‌‌‌حسن و امام‌‌‌حسین علیهما السلام نیز این كار را با میل و رغبت انجام دادند.[3] لذا امام‌‌‌علی‌علیه السلام، خانواده‌اش را به این عمل اجبار نكرد و آنان با اختیار خودشان غذاهایشان را انفاق كردند. این خود، امتحانی الهی بود كه امام‌‌‌علی و خانواده‌اش علیهم السلام، از این آزمون سربلند بیرون آمدند و نیازمندان را یاری دادند.

3. برخی از صحابه رسول‌خدا  صلی الله علیه وآله وسلم، نیز مشابه این عمل را انجام داده‌اند و با توجه به اینكه خانواده آنان، طعام خود را به دیگران بخشیده، بدون خوردن طعام خوابیدند؛ آیه «وَ یؤْثِرُونَ عَلى اَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ كانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ؛[4] هر چند در خودشان احتياجى [مبرم] باشد آن‌ها را بر خودشان مقدم مى‌دارند» در مدح كسانی كه این عمل را صورت دادند، نازل گردید وپیامبراسلام صلی الله علیه وآله وسلم، عمل این صحابه را تحسین فرمود.

4. بعضی از روایت، این ایثار را طی یك روز دانسته و امام‌‌‌علی(علیه السلام) در همان روز به یتیم و مسكین و اسیر اطعام كرده است.[5] در نتیجه آن حضرت هیچ‌گونه فشار و سختی و اجباری بر خانواده خودش تحمیل نكرده است. البته این روایت با روایات صحیح السندی که بر سه روز بودن این عمل دلالت دارند توان مقابله را ندارد فقط به عنوان موید می توان از آن استفاده کرد.

شبهه: در این جا برخی از کوتاه فکران وهابی گفته اند روزه گرفتن برای حضرت‌زهراعلیها السلام متضمن ضرر بوده است؛ زیرا آن حضرت یا حامله بوده و یا بچه شیر می‌داده‌اند و لذا بر آن حضرت سزاوار نبود سه روز، روزه بگیرد.

پاسخ:

1. این ادعا با تاریخ ولادت فرزندان ناسازگار است؛ زیرا آن حضرت زمانی سه روز روزه گرفتند كه نه حامله بودند و نه بچه شیر می‌دادند. سال‌های تولد فرزندان حضرت‌زهرا این‌گونه است: امام‌‌‌ حسن‌مجتبی علیه السلام در سال سوم هجری، امام‌‌‌حسین علیه السلام در سال چهارم هجری، حضرت‌زینب علیها السلام در سال پنجم هجری، حضرت ام‌كلثوم علیها السلام در سال ششم هجری متولد یافته‌اند و حضرت‌محسن علیه السلام اندكی بعد از رحلت رسول‌خداصلی الله علیه وآله وسلم سقط شده‌اند. از سوی دیگر، آیات آغازین سورۀ دهر در سال هشتم هجری نازل شده است؛ زیرا طبق روایات اهل‌سنت، امام‌‌‌حسن و امام‌‌‌حسین علیهما السلام توانایی این را داشته‌اند كه روزه بگیرند[6] و طبیعتاً باید سنِ این دو بزرگوار به ترتیب 4 و 5 ساله باشد كه همان سال هشتم هجری خواهد بود و در این سال، حضرت‌زهراعلیها السلام نه حامله بودند و نه بچه شیر می‌دادند. بنابراین روزه گرفتن برای آن حضرت علیها السلام، هیچ گونه ضرری نداشته است.

2. از لحاظ فقهی زن حامله و شیر ده که توان روزه گرفتن را داراست روزه بر او اشکالی ندارد.

شبهه: برخی از وهابیان مطرح می کنند چگونه كودكان 4 ـ 5 ساله می‌توانند این گونه صبر بكنند و با اینكه تكلیفی بر عهده آنان نیست، روزه بگیرند؟!

پاسخ: این اعتقاد با شناختی كه شیعه و اهل‌سنت نسبت به امام‌‌‌حسن و امام‌‌‌حسین علیهما السلام دارند، متفاوت است؛ زیرا درست است كه سن آن دو امام‌‌‌ در آن زمان كم بود، ولی اول این نکته که آن دو بزرگوار کودکان معمولی نبوده اند و دارای مقام عصمت بوده اند و خلاقیت فراوان و ذكاوتشان آنان را برانگیخت تا برای رضای خدا، گرسنگی را تحمل کنند و روزه بگیرند و افطار خود را انفاق كنند.‌ چنان‌كه تفاسیر اهل‌سنت تصریح كرده‌اند كه آیۀ تطهیر در شأن پیامبراسلام و امام‌‌‌علی و حضرت‌زهرا و  امام‌‌‌حسن و امام‌‌‌حسین علیهم السلام، نازل شده و خداوند این افراد را از تمام پلیدی‌ها مصون قرار داده است.[7] بر این اساس، آنان بر مبنای عصمت‌شان، این چند روز را صبر و شكیبایی ورزیده و غذای خود را به نیازمندان بخشیدند. در روان‌شناسی نیز كودكان 3 تا 13 سال را با آزمایش «EQ» می‌سنجند و كسانی از آنان را كه قدرت تحمل‌شان زیاد است و در مقابل مشكلات و سختی‌ها صبر می‌كنند، از نخبه‌ترین كودكان به حساب می‌آورند.[8]

پی نوشت
[1] ابن‌تیمیه، 1406ق، ج4، ص48.
[2] سوره انسان، 7،8.
[3] بحارالانوار،ج 35، ص 237، حدیث1 و ص 241، حدیث 2 - امالی صدوق، ص 155.
[4] سوره حشر 9.
[5] ابن‌المغازلی، 1424ق، ج1، ص342.
[6] رازی، 1421ق، ج30، ص215؛ سیوطی،1404ق، ج8، ص371 و زمخشری، 1407ق، ج7.
[7] سیوطی،1404ق، ج5، ص613.
[8] هوش هیجانی، دكتر تراویس برادبری، ترجمۀ مهدی گنجی، نشر ساوالان، تهران.