داشتن زیارتنامه برای علماء از جمله امام خمینی بدون مانع است.
برای تبیین مساله مشروعیت و عدم مشروعیت زیارت نامه امام خمینی ابتدا مساله زیارت را مطرح می کنیم سپس به مساله زیارتنامه علماء می پردازیم.
معنای زیارت
برخی از اهل لغت نوشته اند: زیارت از ماده «زور»، به معنای قسمت بالای سینه گفته می‌شود. این معنا سپس به معنى ملاقات کردن و روبرو شدن به کار رفته است.[1]
برخی نیز گفته‌اند: زیارت در لغت به معنای میل و قصد (آهنگ) چیزی یا کسی را کردن می‌باشد و در عرف، زیارتِ کسی، عبارت است از آمدن نزد او به قصد تکریم و تعظیم و انس گرفتن با وی است.[2]
زیارت انسان‌های مؤمن و صالح
در روایات زیادی آمده است که هر کس برادر مؤمن خود را برای خدا زیارت نماید، اجر زیادی خواهد داشت.[3]
زیارت قبور مؤمنان
زیارت اهل قبور، اعم از معصومین علیهم السّلام و غیر آنان با حضور در محل دفن آنان به قصد گرامی داشتن ایشان و سلام دادن بر آنان تحقق مییابد.[4]
برکات زیارت مومنان و قبر ایشان
با انجام زیارت رابطه‌ای دو سویه بین زائر و بین شخص زیارت شونده ایجاد می‌شود که دارای برکات و فوائدی می‌باشد از جمله:
1. ثواب بسیار برای دیدار مؤمن؛ استحباب زیارت قبور مؤمنان و دعا کردن برای آنان در احادیث زیادی سفارش شده است. از جمله در حدیثی از امیرالمؤمنین علیه‌السلام به این مضمون، آمده است که مردگان خود را زیارت کنید چرا که آن‌ها از زیارت شما خوشحال می‌شوند، و حاجت خود را نزد قبر پدر و مادر طلب نمایید.[5]
2. خشنودی صاحب قبر؛ در روایات مختلف تأکید شده که صاحب قبر متوجه حضور زائرانش شده و از حضور آنان خشنود می‌گردد.[6]
3. به یاد مرگ افتادن،
4. عبرت گرفتن
5. آماده اصلاح گذشته شدن.
زیارت امام خمینی (ره)
در این که رهبر کبیر انقلاب آیت الله العظمی روح الله موسوی خمینی از جمله مومنان و حتی از مراجع تقلید زمان خود و از علمای وارسته در علوم مختلف مانند: فقه، اصول، فلسفه، عرفان، اخلاق و... می باشد جای هیچ شک و تردیدی نیست. هم‌چنین از آن‌جا که در ابتدای مقاله گفته شد، زیارت علماء و افراد صالح مورد قبول است بلکه دارای ثواب و برکات خاص خود می‌باشد؛ پس اصل جواز زیارت برای امام خمینی (ره) ثابت می‌شود.
زیارتنامه
زیارتنامه، متنی است که به قصد زیارت یکی از معصومان، امام‌زادگان و یا برخی از بزرگانِ دین خوانده می‌شود. این متن بیشتر جنبه دعایی دارد و دربردارنده سلام و احترام بر صاحب قبر است.
زیارت‌نامه‌ها به دو بخش تقسیم می شوند: مأثوره و غیرمأثوره.
زیارتنامه مأثوره
زیارت‌نامه‌هایی که سند آن‌ها به یکی از معصومین برسد، به عنوان زیارتنامه مأثوره شناخته می‌شوند.[7]
زیارت‌نامه‌های رسیده از اهل بیت به طور عمده دارای محتوایی از معارف و عقائد صحیح اسلامی هستند و یکی از منابع معارف شیعی به شمار می‌آیند.
بعضی از این زیارت‌نامه‌ها به دلیل سند یا محتوای خاص خود اهمیت و شهرت بیشتری دارند؛ مانند زیارت عاشورا، زیارت جامعه کبیره، زیارت امین‌الله، زیارت وارث، زیارت آل یس و ...[8]
زیارتنامه غیر مأثوره
زیارت‌نامه‌هایی که سند آن‌ها به معصومان نرسد، زیارتنامه غیرمأثوره نام دارند.[9]
در این نوع زیارت‌نامه‌ها الفاظ آن توسط غیر معصوم؛ به عنوان مثال یکی از علماء، صادر شده است و مضامین آن مطابق اعتقادات به حق می‌باشد.
برای نمونه متن زیارت برخی از بزرگان دینی مانند: عبدالعظیم حسنی، مختار ثقفی[10] و هانی بن عروه[11] از غیر معصوم است و انشاء مجتهدین و بزرگان شیعه است.
زیارتنامه امام خمینی هم از فقیه حکیم آیت الله جوادی آملی ایجاد شده است.[12]
زیارت شرعی و غیر شرعی
در شرعی بودن یک زیارتنامه که مأثوره باشد جای شکی نیست و به عبارت دیگر متعبّد شدن به یک متن خاص برای زیارت و به قصد استحباب خواندن آن به خاطر وجود نص، دلیل شرعی و بیان از سوی معصوم، کاملا صحیح می‌باشد.
اما در زیارتنامه غیرمأثوره که از سوی معصوم نیست، با قصد ورود در روایات خواندن آن نوعی بدعت است. تنها می‌توان آن را بدون تعبد و قصد ورود، خواند و از ثواب و برکات زیارت آن عالِم و یا مومن بهره‌مند شد؛ زیرا که در باب زیارت قبور مومنان و علماء بین قائل به مستحب بودن یک زیارتنامه با جواز خواندنش به امید ثواب تفاوتی واضح است.
از این رو ایجاد زیارتنامه توسط عالمی حکیم مانند آیت الله جوادی آملی، برای زیارت قبر عالمی همچون آیت الله العظمی موسوی خمینی از لحاظ شرعی بدون مانع است ولی متعبد شدن به متن آن به قصد ورود الفاظ آن بدعت و حرام است.
پی‌نوشت
1. لسان العرب، ابن منظور، ذیل واژه «زور».
2. المصباح المنیر، واژه زور.
3. کافی، کتاب الایمان و الکفر، ج2، ص 176.
4. جواهر الکلام، ج 35، ص 430.
5. کافی، ج 3، ص 230.
6. بحار الانوار، ج6، ص 256.
7. تهذیب، شیخ طوسی، ج۶، ص۱۱۳.
8. همان.
9. شمس‌الدین، انصارالحسین، ۱۴۰۷ق، ص۱۵۵.
10. المزار، شهید اول، زیارتنامه مختار.
11. المزار، شهید اول، زیارتنامه هانی بن عروه.
12. بنیان مرصوص امام خمینی (ره)، ص ۵۷.
ایجاد زیارتنامه توسط عالمی حکیم مانند آیت الله العظمی جوادی آملی، برای زیارت قبر عالمی همچون آیت الله العظمی خمینی از لحاظ شرعی بدون مانع است ولی متعبد شدن به متن آن به قصد ورود الفاظ آن بدعت و حرام است.