قرآن کتاب هدایت است و دارای نظام معنایی متقن می‌باشد. فهم نظام‌مند از قرآن با مراجعه به راهنمایان الهی و به‌کار‌گیری عقل سلیم ممکن است. دلیل انحراف برخی اشخاص که دارای مطالعات دینی هستندغفلت از نگاه سیستمی به متون دینی است.
هرچند نگاه سیستمی و سازمان‌یافته به دین کاری بس دقیق و نیازمند صرف وقت فراوان است، اما ما را از طوفان شبهات و کج‌فهمی‌ها دور نگه‌می‌دارد. این نگاه جامع به طور حقیقی و کامل در دسترس معصومین علیهم‌السلام است. ایشان تاکید کرده‌اند که اعتقادات و مطالب دینی خود را از سرچشمه علم خدادادی ما بخواهید تا به ما ملحق شوید. امیرالمومنین علی علیه‌السلام بنا بر روایت به کمیل می‌فرمایند: «یا کُمَیْلُ! لا تَأْخُذْ اِلاّ عَنّا، تَکُنْ مِنّا»؛[1] «ای کمیل، [معارفت را] به غیر از ما از کس دیگری نگیر تا از ما باشی». با کمک گرفتن از روایات اهل بیت علیهم‌السلام و سبک زندگی ایشان، تفسیر درست و فهمِ خالی از تعارض از قرآن کریم ممکن است.
برخی شبهه افکنان توصیه می‌کنند که اگر می‌خواهید بی‌دین نشوید از مطالعه کامل قرآن و کتاب‌های دینی پرهیز کنید، این گروه مثال‌هایی از افرادی می‌آورند که متن قرآن را کامل خوانده‌اند، ولی دچار انحراف و کج‌فهمی شده‌اند مانند گروه‌های تکفیری، همچنین مثال زده‌اند به افرادی که با وجود مطالعه قرآن ملحد و بی‌دین شده‌اند. با این مثال‌ها خواسته‌اند بگویند، مراجعه دلبخواهی به قرآن و متون دینی و زیاد مذهبی نبودن کار خوبی است.
به راستی توجه به کل دین منحرف کننده است؟ به نظر می‌رسد در این مسئله دقت به چند نکته مهم باشد:
1.کلمات قرآن کریم بنا به فرموده خودِ قرآن به دو دسته محکمات و متشابهات تقسیم می‌شوند.[2]
آیات محکم، آیاتی است که در معنی آنها یک نوع صراحت و اتقانی وجود دارد که خواننده بدون تردید و اشتباه، به معنای آنها پی می‌برد. آیات متشابه، آیاتی هستند که مقصود از آنها برای شنونده روشن نیست؛ یعنی چنان نیست که شنونده به محض شنیدن، معنی آنرا درک کند. در فهم قرآن، محکمات مبنا هستند و معنای عمیق متشابهات نیاز به تفسیر راهنمایان الهی دارد. افراد بیماردل به سراغ متشابهات می‌روند تا به جای منظور خداوند، آن معنایی که خودشان دوست دارند از آیات قرآن برداشت کنند.
2.خود قرآن کریم، مراجعه دلبخواهی به قرآن را مردود دانسته است. کسانی که بخواهند بین ایمان و کفر راه میانه را برگزینند گمراه می‌شوند.[3] ایمان به برخی آیات قرآن و انکار برخی دیگر، شیوه کافران است.[4]
3. نگاه تنگ‌نظرانه و انحصاری به متن قرآن کریم خصوصا اگر کم‌سوادی نیز به آن اضافه شود، باعث انحراف می‌گردد. زمانی که از آیه قرآن چیزی می‌فهمیم که به نظر معقول و درست نمی‌آید یا آن معنا را با آیات دیگر در تعارض می‌بینیم، حداقل احتمال بدهیم شاید آیه معنای درستی دارد که به ذهن ما نرسیده باشد.[5]
4. برخلاف ادعای مدعی، تعداد زیادی نیز بوده‌اند که با مطالعه قرآن نه تنها منحرف و بی‌دین نشدند، بلکه ایمان آورده و از تشویش اعتقادی نسبت به حقانیت دیگر ادیان و نحله‌ها رهایی و خلاصی پیدا کرده‌اند.
به‌طور کلی مراجعه به بخشی از متون دینی و غفلت از بقیه موارد مرتبط، غفلت از نگاه سیستمی به دین محسوب می‌شود و برخلاف تصور برخی شبهه‌افکنان، مطالعه کامل دین با مدد گرفتن از راهنمایان الهی، ایمان را پایدار و راسخ می‌کند.
پی‌نوشت:
[1].بحارالانوار، جلد 74، صفحه 412.
[2]. آل عمران(3):7.
[3]. نساء(4):143.
[4]. نساء(3):150.
[5]. ویکی فقه، مناظره امام عسکری با اسحق کندی: https://b2n.ir/w20125.