تابوشکنی(تقدس شکنی) تنها در جایی پسندیده است که تابو برخواسته از خرافات و جهل باشد، توجیه اقدامات جاهلانه و اهانت به مقدسات تحت عنوان تابوشکنی در منطق اسلام پذیرفتنی نیست .
برخی افراد تابو را امری ناپسند می‌دانند و از اعمال زشت و قبیح با عنوان تابوشکنی تجلیل و حمایت می‌کنند. تابو چیست؟ آیا تابوشکنی مطلقاً خوب است؟ نظر اسلام در این مسئله چیست؟
مفهوم تابو
ازنظر لغت تابو واژه‌ای فرانسوی است به معنای پرهیزه یا ممنوعه و شامل موارد زیر می‌شود:
1- تحریم اجتماعی یک عمل یا یک کلمه به‌طور رسمی.
2- شخص، چیزی یا جایی که برای افراد یک قبیله تحریم شود.
3- هر چیز نذری یا مقدسی که نزدیک شدن و دست زدن به آن ممنوع باشد.[1]
مفهوم تابو در علوم مختلف ازجمله روان‌شناسی، مردم‌شناسی و جامعه‌شناسی مطرح است، برای مثال ازنظر جامعه‌شناختی ما به تابو نیاز داریم، «تابو به‌مثابه یک ممنوعیت درونی عمل می‌کند و هرچه شخص دارای ممنوعیت‌های فرهنگی داخلی باشد، بهتر با محیط اجتماعی سازگار می‌شود. اگرچه گاهی اوقات ممنوعیت‌های بی‌دلیل نقض‌های متعددی را ایجاد می‌کنند (دوگانگی احساسات) اگر همه به محدودیت‌های داخلی پایبند باشند، همزیستی بسیار آسان‌تر خواهد بود».[2] پس تابو به بیان ساده چیزی است که غالب جامعه به شکلی آن را ممنوع می‌داند و حرف زدن، عمل کردن و گاه حتی فکر کردن درباره آن را سرزنش و تقبیح می‌کند. مثلاً صحبت کردن صریح درباره اندام‌های جنسی، در بسیاری از جوامع تابو محسوب می‌شوند. منظور از تابو‌های مذهبی نیز گفتار، رفتار و اندیشه‌ای است که در مذهب و دین مقدس و ممنوعه تلقی می‌شود و نباید مرتکب آن شد.
اسلام و تابوشکنی
تابوشکنی به‌خودی‌خود امری خنثی است. در مکتب اسلام ارزش اخلاقی و اجتماعی با توجه به کمال انسان‌ها سنجیده می‌شود، اگر کاری در راستای نزدیک شدن به کاملِ مطلق (خداوند متعال) صورت گیرد، ارزشمند و اگر چیزی فرد و جامعه را از خداوند و درنتیجه سعادت ابدی دور کند، زشت و ضد ارزش محسوب می‌گردد.
گاهی تابو در جامعه ناشی از خرافات و باعث اضمحلال و انحطاط جامعه است، مانند شرک و بت‌پرستی؛ در این صورت اسلام از شکسته شدن قداست دروغین و تابوشکنی، استقبال می‌کند؛ مانند بت‌شکنی ابراهیم علیه‌السلام.[3] گاه تابو ناشی از آداب‌ورسوم اجتماعی، شرایط محیطی و سابقه پیشینیان است و نسبت به سعادت ابدی تأثیر اساسی ندارد. در این‌گونه موارد تبعیت از عُرف جامعه در محدوده شریعت پسندیده است و موجب تسهیل همزیستی می‌شود؛ مثل لباس متعارف هر جامعه‌ای.[4] گاه تابوشکنی در راستای دشمنی با دین است و موجب شقاوت ابدی است، در این صورت تابوشکنی به معنای اهانت به مقدسات و زیرِ پا گذاشتن دستورات الهی است. ازآنجاکه حمایت صریح از اهانت به مقدسات واقعی و معقولِ دین اسلام برای شیاطین هزینه دارد، غرض خود را پشت اصطلاح تابوشکنی پنهان می‌کنند.
پی‌نوشت:
[1]. فرهنگ معین.
[2]. دایرة‌المعارف ایمنی، تابو: https://b2n.ir/p07753.
[3]. انبیاء: 57.
[4]. كلينى، محمد بن يعقوب، الکافی، دارالكتب الإسلامية، 1403ق، ج6، ص444.