منجی‌باوری در اندیشه مستشرقان

از بنیادی‌ترین مباحث اعتقادی اسلام، مهدوی‌باوری است. این اعتقاد، در تمام ادیان ابراهیمی و غیر ابراهیمی به گونه‌های متفاوتی به چشم می‌خورد و همه مذاهب، آرمان نهایی جوامع بشری را ظهور و تجلی یک شخصیت آسمانی و منجی دینی می‌دانند .

بر اساس این تفکر دینی، مستشرقان غربی بیش از 150 سال است به موضوع مهدویت به عنوان یکی از مسائل مهم بشری پرداخته و فعالیت‌های گسترده‌ای را با اغراض مختلف در این زمینه انجام داده‌اند. منجی‌گرایی، نجات و رستگاری، عدالت‌گستری، انتهای تاریخ و... از جمله مسائلی است که اندیشمندان غربی بدان پرداخته‌اند.[1]

برخى از مستشرقان، آموزه مهدويت را با رویکرد تأثيرات عرفانى و معنوى آن در هدايت انسان و کمال جامعه ارزيابى كرده‌اند؛ برای مثال هانرى كُربَن، فيلسوف فرانسوى، در اين باره مى‌نويسد:
«به عقيده من، مذهب تشيّع تنها مذهبى است كه رابطه هدايت الهى را ميان خدا و خلق هميشه زنده نگه داشته و به طور مستمر و پيوسته ولايت را زنده و پابرجا مى‌گذارد... تنها مذهب تشيّع است كه نبوت را با حضرت محمّد صلى‌الله‌عليه‌وآله ختم‌شده مى‌داند؛ ولى ولايت را، كه همان رابطه هدايت و تكميل مى‌باشد، بعد از آن حضرت و براى هميشه زنده مى‌داند؛ رابطه‌اى كه از اتصال عالم انسانى به عالم الوهى حكايت مى‌كند. به‌واسطه دعوت‌هاى دينى قبل از موسى و دعوت دينى موسى و عيسى و محمّد عليهم‌السلام، و بعد از حضرت محمّد صلى‌الله‌عليه‌وآله به‌واسطه همين رابطه ولايت، جانشين وى زنده بوده و هست و خواهد بود و اين حقيقتى است زنده كه هرگز نظر علمى نمى‌تواند آن را از خرافات شمرده و از ليست حقايق حذف نمايد».[2]

وی پس از تبیین رابطه بین نبوت و امامت، عقیده خود را بیان، و از اندیشه شیعی مبنی بر آمدن منجی دفاع می‌کند: «به عقيده من، همه اديان برحق‌اند و يک حقيقت زنده را دنبال مى‌كنند و همه اديان در اثبات وجود اين حقيقت زنده مشترکند. آرى! تنها مذهب تشيّع است كه به زندگى اين حقيقت، لباس دوام و استمرار پوشانده است».[3]

پی‌نوشت:
[1]. محمدحسین وحیدی و محسن الویری، مهدویت از نگاه مستشرقان (سیر تحول آرای مستشرقان در مورد مهدویت)، https://b2n.ir/b14390.
[2]. دانشنامه مهدویت، مدخل «مهدويت در نگاشته‌هاى مستشرقان»، علی راد، ج1، 1393ش، ص144-165؛ به نقل از: امام عصر از منظر پروفسور هانرى كربن، ص۴۰.
[3]. همان.