از آنجا که خداوند متعال بی‌نیاز مطلق است، به هیچ موجودی محتاج نمی‌باشد و تمام موجودات جهان هستی در همه شرایط، نیازمند و محتاج او هستند.
بر اساس آیات قرآن کریم، خداوند متعال بی‌نیاز مطلق است و به هیچ چیز و هیچ کسی نیازمند نیست. «يَأَايهَا النَّاسُ أَنتُمُ الْفُقَرَاءُ إِلىَ اللَّهِ وَ اللَّهُ هُوَ الْغَنىُّ الْحَمِيد»؛[1] «اى مردم شما (همگى) نيازمند به خدا هستید، تنها خداوند است كه بی‌نياز و شايسته هر گونه حمد و ستايش است». همچنین در جای دیگر می‌فرماید: «إِنْ تَكْفُرُوا أَنْتُمْ وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ جَميعاً، فَإِنَّ اللَّهَ لَغَنِيٌّ حَميدٌ»؛[2] «اگر شما و همه مردم روی زمین کافر شوید، (به خدا زیانی نمی‌رسد؛ چراکه) خداوند، بی‌نیاز و شایسته ستایش است». نتیجه این دو آیه این است که خداوند، بی‌نیاز مطلق است و دیگران محتاج او هستند.
نیاز فطری انسان به خدا
تمام انسان‌ها در هر شرایط و در هر مقام و شخصیتی که باشند از جهت فطرت و سرشت درونی، خود را محتاج نیرویی توانا، مقتدر و بی‌نیاز احساس می‌کنند.
امام صادق علیه‌السلام به شخصی که از سفر دریایی برگشته بود فرمود: آیا در آن زمان که کشتی طوفان زده شد و در حال غرق شدن بودی، احساس کردی که کسی وجود دارد که می‌تواند تو را نجات دهد؟ آن شخص گفت آری! حضرت فرمود: این همان خداوند است که انسان از درون خود، وجود او را احساس می‌کند.[3]
خالی بودن از تعلقات، لازمه درک فطری
بنابراین زمانی که فطرت انسان، تحت تأثير هيچ یک از عوامل خارجى قرار نگيرد، خودبه‌خود متوجه نيرويى توانا و مقتدر مى‌شود كه بر همه عالم هستی سیطره دارد. چنين انسانى با تمام وجود، احساس مى‌كند كه ندايى او را به طرف موجودى مى‌خواند، این همان نداى فطرت پاک و بى‌آلايش بشر است كه او را به سوی خدایی قادر و بی‌نیاز می‌خواند.[4]
نکته پایانی اینکه: خداوند متعال هرگز در مقام ثبوت،[5] محتاج بندگانش نیست؛ زیرا خداوند علی‌الاطلاق وجود دارد؛ هر چند آفریدگانی هم نباشند. آنچه گاهی موجب شبهه می‌شود، مقام اثبات وجود خدا برای دیگران است و این موضوع دلیلی بر نیازمندی خداوند به مخلوقات نیست؛ زیرا اثبات وجود خدا برای دیگران، مستلزم وجود مخلوقات خواهد بود؛ همانند مجتهدی که به مقام اجتهاد رسیده است، اگر کسی هم از او تقلید نکند، به اجتهادش ضربه وارد نخواهد شد.
به هر حال، این انسان است که نیازمند به خداوند متعال است و خداوند تحت هیچ شرایطی محتاج و نیازمند غیر نخواهد بود.
پی‌نوشت:
[1]. فاطر: 15.
[2]. ابراهیم: 8.
[3]. رک، مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، دار إحياء التراث العربی، 1403ق، چاپ سوم، ج3، ص41.
[4]. رک. مکارم شیرازی، ناصر، آفریدگار جهان، مدرسه‌الامام علی‌بن ابی‌طالب علیه‌السلام، 1379ش، چاپ سوم، ص35.
[5]. مقام ثبوت، مقام شیئ در ذات خویش است که همان حد و درجه خود، بدون در نظر گرفتن چیزی از خارج است؛ مانند پزشک متخصص متعهد که به بالاترین درجه پزشکی رسیده است؛ ولی مقام اثبات، مقام شیئ برای ما است؛ مانند همان پزشک متخصص متعهد که گاه در نظر مردم شناخته شده نیست. (رک، مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، صدرا، ج17، ص26)