شفاف‌سازی در جامعه امروزی، از ضروریاتی است که برای جلوگیری از تخلفات و سوءاستفاده برخی زیاده‌خواهان لازم است.
شفاف‌سازی در قانون دین | برخی ناخواسته و یا جاهلانه با آمیختن برخی از آموزه‌های دین با مسائل سیاسی روز، سعی در پوشاندن بعضی رفتارها و عملکردهای ناهنجار مسئولان دارند. اینان با استناد به آیه‌ای از قرآن می‌گویند: قرآن کریم علاوه بر اینکه همه چیز را به طور شفاف بیان نکرده است با صراحت فرمود: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تَسْئَلُوا عَنْ أَشْياءَ إِنْ تُبْدَ لَكُمْ تَسُؤْكُم»؛[1] «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از چیزهایی نپرسید که اگر برای شما آشکار گردد، شما را ناراحت می‌کند»؛ ازاین‌رو شفاف‌سازی خلاف دستورات دینی است.
بی‌تردید اینگونه برداشت‌ها از آیات قرآن کریم، سخیفانه و سطحی است؛ زیرا نهی از پرسش، مواردی دارد که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
نهی از پرسش در روایات
با مراجعه به منابع اسلامی، مصادیق نهی از پرسش را می‌توان در چند مورد خلاصه کرد:
یک. از زیاد سؤال کردن نهی شده است؛[2]
دو. از سؤالاتی نهی شده که نتیجه آن، مشقت و سختی در امر دین شود؛[3]
سه. از پرسش‌هایی که موجب ضرر، هلاکت و کفر در دین باشد، نهی شده است؛[4]
چهار. هر چند غیبت امام زمان علیه‌السلام، حکمت‌هایی دارد؛ ولی آنچه نهی شده، سؤال از علت اصلی آن است؛[5]
پنج. به‌طورمعمول از طرح سؤالاتی که برای سؤال‌کننده قابل فهم نیست، نهی شده است؛[6]
شش. امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: «بدون آنکه خداوند چیزی را فراموش کند، درباره چيزهايى، سكوت كرده است؛ شما هم خود را به زحمت نیندازید و پرسش درباره آنها نکنید تا بار تكليف خود را سنگين نگردانيد».[7]
علمای تفسیر نیز با تأسی از روایات، موارد نهی از پرسش در آیه مذکور را نهی از چیزهایی دانسته‌اند که مصلحت در پنهان ماندن آنها است.[8]
شفاف‌سازی مسئولان
باتوجه به نکته فوق، هرچند مسئولان نیز باید مواردی مانند اسرار مردم، اسرار نظامی و مواردی که باعث ناامیدی مردم یا اختلال در نظام می‌شود را کتمان کنند؛ ولی بی‌تردید شفاف‌سازی، برای مشخص شدن مسئولان ناکارآمد و جلوگیری از بسیاری تخلفات، امری واضح بوده و آیه شامل آنها نخواهد شد.[9]
بنابراین شفاف‌سازی در مواردی که باعث تقویت دین، رشد فرهنگ، اقتصاد و مسائل نظامی کشور می‌شود، امری ضروری است. از سویی نه‌تنها در متون دینی از درخواست‌هایی که باعث جلوگیری از زیاده‌خواهی‌ها، فسادهای اخلاقی، فرهنگی، اقتصادی و اختلاس اختلاس‌گران می‌شود، نهی نشده است؛ بلکه در قالب فریضه «امر به معروف و نهی از منکر» جزء واجبات شمرده می‌شود.
پی‌نوشت:
[1]. مائده: 101.
[2]. طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج علی اهل اللجاج، نشر مرتضی، 1403ق، چاپ اول، ج2، ص322.
[3]. ابن حیون، نعمان بن محمد، دعائم الاسلام، موسسه آل‌بیت علیهم‌السلام، 1385ق، چاپ دوم، ج1، ص288.
[4]. عده‌ای از علما، الاصول الستة عشر، دار الشبستري، 1363ش، چاپ اول، ص75.
[5]. صدوق، محمد بن علی، کمال الدین، اسلامیه، 1395ق، چاپ دوم، ج2، ص485.
[6]. صدوق، محمد بن علی، اعتقادات الامامیه، کنگره شیخ مفید، 1414ق، چاپ دوم، ص120.
[7]. شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، صبحی، هجرت، 1414ق، چاپ اول، ص487.
[8]. مقاله «آیه نهی از سؤال و رابطه آن با عصری بودن قرآن»، نشریه قرآن شناخت، شماره11، سال ششم، بهار و تابستان1393.
[9]. شعار شفاف‌سازی.