فقرات دعای افتتاح دارای پیام‌هایی همچون باور و یقین هنگام عرض حاجت، سنجش موقعیت‌ها و در نظر گرفتن عظمت الهی است که هر انسان مؤمنی باید آن‌ها را در زندگی خود به کار گیرد.
دعای افتتاح یکی از مهمترین دعاهای ماه مبارک رمضان است که از سوی امام زمان علیه‌السلام صادر شده است. سیدبن طاووس می‌نویسد: «در هرشب ماه رمضان این دعا را بخوانید؛ زیرا دعای این ماه را ملائکه می‌شنوند و برای صاحبش استغفار می‌کنند».[1] در اینجا شایسته است یکی از فقراتش بررسی شود.
باور قلبی به سه امر مهم
حضرت در دعای افتتاح باور قلبی خویش را این‌گونه بیان می‌کند: «وَ أَیْقَنْتُ اَنَّكَ اَنْتَ اَرْحَمُ الرّاحِمینَ فی مَوضِعَ الْعَفْوِ وَ الرَّحمَةِ وَ اَشَدُّ الْمُعاقِبِینَ فی مَوضِعِ النَّكالِ وَالنَّقِمَةِ وَ اَعْظَمُ المُتَجَبِّرینَ فی مَوضِعِ الْكْبرِیاءِ وَ الْعَظَمةِ»؛[2] «و یقین دارم که در جای گذشت و رحمت، مهربان‌ترین مهربانانی و در جای مجازات و انتقام، سخت‌ترین کیفرکننده‌ای و در جایگاه بزرگ‌منشی و عظمت، بزرگترین مقتدر هستی».
مهربان‌ترین جلوه جمالی خدا
یکی از زیبایی‌ها و جلوه‌های جمال خداوند، «اَرْحَمُ الرّاحِمینَ» است که هنگام بخشش و رحمت، شامل حال انسان‌ها می‌شود.
انسان باید خود را در معرض بخشش و رحمت الهی قرار دهد، تا شیرینی بخشش مهربان‌ترین را بچشد و خود را مشمول رحمت بی‌پایان الهی قرار دهد. برای این کار به دو مورد اشاره می‌شود:
یک. اعتراف به گناهان و غفلت‌ها
امام سجاد علیه‌السلام می‌فرماید: «... فَقَدْ جَعَلْتُ الِاعْتِرَافَ إِلَيْكَ بِذَنْبِي وَسَائِلَ عِلَلِي إِلَهِي إِنْ عَفَوْتَ فَمَنْ أَوْلَى مِنْك»؛[3] «... پس اعتراف به گناهم را به پیشگاهت، وسیله عذرخواهی‌ام قرار دادم؛ خدایا، اگر گذشت کنی، پس سزاوارتر از وجود تو به گذشت کیست؟».
دو. تمسک به ولایت اهل‌بیت علیهم‌السلام
قرآن کریم پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله را بهترین مصداق رحمت خداوند می‌داند؛[4] بنابراین تمسک به پیامبر و اهل‌بیت علیهم‌السلام نیز انسان را در معرض بخشش و رحمت خدا قرار می‌دهد.
سخت‌ترین مجازات‌کننده
خداوند شدیدترین مجازات‌ها را برای کسانی قرار داده است که با اختیار خود و انتخاب بی‌جای خویش، راه کفر و عناد را طی کرده‌اند؛ افرادی که هرچند خداوند برای نجات آنان دنبال کوچک‌ترین بهانه بود، ولی آنان به هیچ یک از بهانه‌های الهی برای نجات خود، پاسخ ندادند.
خداوند، جبران کننده‌ترین
کلمه «جَبِّار» را در ظاهر به شخص ظالم و زورگو معنا کرده‌اند؛ ولی این معنی زمانی است که در انسان به کار رود؛ ولی در مورد خدا به معنای مصلح و جبران‌کننده به کار می‌رود؛[5] بنابراین «وَ اَعْظَمُ المُتَجَبِّرینَ» به معنای بزرگترین مصلح و جبران‌کننده است؛ زیرا تنها خداست که نقص‌ها و کاستی‌های انسان را جبران می‌کند.
نزدیک‌ترین راه برای اصلاح و جبران
نزدیک‌ترین راه برای جبران گذشته، تمسک به ولایت و محبت اهل‌بیت علیهم‌السلام است. امام هادی علیه‌السلام می‌فرماید: «بِمُوَالاتِكُمْ... أَصْلَحَ مَا كَانَ فَسَدَ مِنْ دُنْيَانَا»؛[6] «خداوند به واسطه ولایت و محبت شما... آنچه را از دنيايمان تباه شده بود، اصلاح كرد».
پیام‌ها و اندرزها
بی‌شک این فقرات صرفاً برای خواندن و ثواب بردن صادر نشده است؛ بلکه پیام‌هایی را به دنبال دارد که شایسته است در زندگی به کار گرفته شود:
یک. برای بهره‌مندی بیشتر از فیوضات الهی، انسان باید با یقین به درگاه خدای مهربان وارد شد و از هر گونه غفلت، شک و تردید دوری کند.
دو. انسان باید عظمت و بزرگی خدا را برای خود یادآوری کند تا به فقر و نیازمندی‌های خود به خدا بیشتر پی ببرد.
سه. برای عرض حاجت به درگاه خدا، باید با صفت متناسب آن حاجت، خدا را خواند؛ زیرا کمال این است که هر چیزی سر جای خود قرار گیرد.
چهار. جامع اضداد بودن نشانه کمال و قدرت است؛ پس انسان نیز باید بیاموزد، با سنجش موقعیت و شرائط، به موقع، اهل بخشش و رحمت باشد و به موقع سخت‌گیری کند.
پی‌نوشت:
[1]. سیدبن طاووس، علی‌بن موسی، الإقبال، دفترتبلیغات، ج1، ص138.
[2]. قمی، شیخ عباس، مفاتیح‌الجنان، دعای افتتاح.
[3]. قمی، شیخ عباس، مفاتیح‌الجنان، دعای ابوحمزه.
[4]. انبیاء: 107.
[5]. قرشی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، اسلامیه، ج2، ص3.
[6]. قمی، شیخ عباس، مفاتیح‌الجنان، جامعه کبیره.
نظرات
بدون سند و پر از اعتراض و شکایت بر علیه الله جل جلاله
اللهم إنا نشكو إليك فقد نبينا و غيبة إمامنا و كثرة عدونا و شدة الفتن و تظاهر الزمان علينا ...