ویژگی‌های شب قدر

مقدمه: هر انسان مومنی از فرصت‌های محدودی که خداوند متعال پیش رویش قرار داده است کمال استفاده و بهره را برای کسب رضایت و قرب الی الله می‌برد، چرا که این فرصت‌های محدود بسیار سریع می‌گذرند و در صورت عدم استفاده از این فرصت‌ها، آدمی می‌ماند و پشیمانی که دیگر سودی برایش ندارد، چنانچه مولای متقیان حضرت امام علی علیه السلام می‌فرمایند: «الفُرصَه تمُّر مرِّ السَحاب فانتَهِزوا فُرَصَ الخَیّر»[۱] «فرصت مانند ابر از افق زندگی می‌گذرد، مواقعی که فرصت‌های خیری پیش می‌آید غنیمت بشمارید و از آن‌ها استفاده کنید». 

متاسفانه بسیاری از ما در امورات روزمرگیمان به گونه‌ای غرق می‌شویم که این فرصت‌های کم عبادی را که خداوند متعال به ما عطا کرده است را نادیده می‌گیریم، که از مهم‌ترین این فرصت‌های کم، لیالی قدر است. مسلماً اگر ما با ویژگی‌های این شب‌های عزیز که آنها را اینگونه ممتاز نسبت به شب‌های دیگر کرده‌اند آشنا شویم، هرگز این فرصت‌های ناب را برای کسب رضایت و قرب الی الله از دست نمی‌دهیم. در این مطلب به بیان برخی از ویژگی‌های بسیار مهم لیالی قدر می‌پردازیم. 

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های شب قدر که آن را نسبت به سایر شب‌های دیگر ممتاز کرده است، این است که خداوند متعال قرآن کریم را که به عنوان بزرگترین نیاز برای هدایت یافتن بشر است، در این شب مقدس نازل فرمود، چنانچه در قرآن کریم می‌فرماید: «إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ» [۲] «ما این قرآن عظیم الشأن را در شب قدر نازل کردیم». 

یکی دیگر از ویژگی‌های شب قدر این است که در این شب، تقدیر انسان‌ها از جمله تولد و یا مرگ و یا بسیاری از موارد دیگر مقدر می‌شود، و به خاطر همین است که در این شب باید با نهایت وجودمان دست به دعا برداریم تا خداوند متعال تقدیر سالمان را به بهترین شکل ممکن برایمان رقم بزند، چنانچه حضرت امام محمد باقر علیه السلام در این مورد می‌فرمایند: «يُقَدَّرُ فِي لَيْلَةِ اَلْقَدْرِ كُلُّ شَيْ ءٍ يَكُونُ فِي تِلْكَ اَلسَّنَةِ إِلَى مِثْلِهَا مِنْ قَابِلٍ مِنْ خَيْرٍ أَوْ شَرٍّ أَوْ طَاعَةٍ أَوْ مَعْصِيَةٍ أَوْ مَوْلُودٍ أَوْ أَجَلٍ أَوْ رِزْقٍ فَمَا قُدِّرَ فِي تِلْكَ اَللَّيْلَةِ وَ قُضِيَ فَهُوَ مِنَ اَلْمَحْتُومِ وَ لِلَّهِ فِيهِ اَلْمَشِيَّةُ» [۳] «در شب قدر هر آنچه از نيكي و بدي، فرمانبري و نافرماني، تولد و مرگ يا روزي اي كه تا سال آينده رخ خواهد داد، مشخص و معين مي شود؛پس هر آنچه در آن شب معين شود و بر آن حكم رود، حتمي و يقيني است و خواست خداوند نيز بر آن وارد است». 

یکی دیگر از ویژگی‌های شب قدر که آن را از سایر شب‌های سال ممتاز کرده است، این است که اگر در این شب عزیز انسان‌ها شب زنده داری کنند و با ایمان و اخلاص به درگاه خداوند متعال دست به دعا برآرند، خداوند متعال گناهان گذشته آنها را می‌آمرزد، چنانچه نبی اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در این مورد می‌فرمایند: «مَن قَامَ لَيْلَةَ القَدْرِ إيمَانًا واحْتِسَابًا، غُفِرَ له ما تَقَدَّمَ مِن ذَنْبِهِ» [۴] «هر کس در شب قدر از روی ایمان و با اخلاص شب زنده داری کند، خداوند متعال گناهان گذشته‌اش را می‌بخشاید». 

یکی دیگر از ویژگی‌های شب قدر این است که به عنوان ابتدای سال محسوب می‌شود، البته ابتدای سال در این شب به معنی سال‌هایی که در عرف سرزمین‌های گوناگون است و شامل سال‌های قمری و شمسی و میلادی هستند نیست، بلکه به این معنی است که ابتدای سال تقدیر انسان‌ها است و در آن شب اموراتی که در تقدیر یک سال انسان‌ها رقم می‌خورد مقدر و نوشته می‌شود، چنانچه حضرت امام جعفر صادق علیه السلام در این مورد می‌فرمایند: «رَأْسُ السَّنَـةِ لَيْلَةُ الْقَـدْرِ يُكْتَبُ فيها ما يَكُونُ مِنَ السَّنَةِ اِلَى السَّنَةِ» [۵] «آغاز سال (حساب اعمال) شب قدر است، در آن شب برنامه سال آينده نوشته مى شود». 

نتیجه‌گیری: شب قدر به عنوان یکی از مهم‌ترین شب‌هایی است که خداوند متعال در این شب فرصت‌هایی را به صورت کاملاً محدود به بندگانش عطا کرده است تا از این طریق تمام تلاششان را برای کسب رضایت و قرب الهی فراهم آورند. اما متاسفانه بسیاری از ما به خاطر درگیری‌های روزمرگی‌های مان از اهمیت این شب بسیار مهم غافل می‌شویم. مسلماً اگر ویژگی‌ها و امتیازاتی که خداوند متعال به این شب عطا کرده است را بدانیم از این شب بسیار مهم نهایت استفاده عبادی را خواهیم کرد. یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های شب قدر که این شب را از سایر شب‌ها متمایز کرده است، این است که خداوند متعال قرآن کریم را که به عنوان بزرگترین هدایتگر بشریت است در این شب مقدس نازل کرده است. یکی دیگر از ویژگی‌های شب قدر که آن را نسبت به سایر شب‌ها متمایز کرده است، این است که خداوند متعال تقدیر انسان‌ها را که قرار است برای یک سال شاد رقم بخورد اعم از تولد و مرگ و ارزاق و سایر موارد را در این شب عزیز رقم می‌زند که هر آنچه در این شب مقدر می‌شود حتمی است اما خداوند متعال اسباب رحمت و رافت بی‌نهایتش با دعا و نیایش بسیار ما در این شب، آن را به آن نحو که می‌خواهیم رقم می‌زند. یکی دیگر از ویژگی‌های خاص این شب این است که اگر در این شب انسان‌ها با اخلاص شب زنده داری کنند و دست به دعا و نیایش بردارند خداوند متعال گناهان گذشته آنان را می‌بخشاید. و یکی دیگر از ویژگی‌های شب قدر، این است که این شب به عنوان ابتدای سال محسوب می‌شود و هر آنچه که قرار است در یک سال برای انسان‌ها رقم بخورد در این شب نوشته می‌شود. که البته منظورمان از این سال، به معنی سال‌های عرفی ما که شامل قمری و میلادی و شمسی است نیست، بلکه منظور سال مقدراتی است که خداوند متعال آنها را برای یک سال بندگانش می‌نویسد. 

پی نوشت

[۱] نهج البلاغه، حکمت ۲۱

[۲] سوره قدر، آیه ۱

[۳] من لا یحضره الفقیه، جلد ۲، صفحه ۱۵۸

[۴] مستدرک الوسائل، محدث نوری، جلد ۷، صفحه ۴۵۸

[۵] تهذیب الاحکام، محمد بن حسن طوسی، جلد ۴، صفحه ۳۰۹