ماندگاری قیام امام حسین علیه السلام با امر به معروف و نهی از منکر

مقدمه: خداوند متعال راز برتری امت اسلام نسبت به سایر امت‌ها را در اجرای اصل امر به معروف و نهی از منکر می‌داند چنانچه در قرآن کریم می‌فرماید: «كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ» [۱] «شما بهترین امتی بودید که به سود انسانها آفریده شده‌اند؛ (چه اینکه) امر به معروف و نهی از منکر می‌کنید و به خدا ایمان دارید». 

یکی از مهم‌ترین دلایل ماندگاری نهضت عاشورا (علی رغم سپری شدن بیش از ۱۳ قرن از آن واقعه تاریخی) تبلور اجرای امر به معروف و نهی از منکر در این نهضت است. 

همه ما می‌دانیم که فریضه امر به معروف و نهی از منکر سه مرحله دارد: قلبی و زبانی و عملی؛ حضرت امام حسین علیه السلام که از نقش کلیدی و کارساز امر به معروف و نهی از منکر آگاهی کامل داشتند، در هر سه این مراحل ترسیم زیبایی از امر به معروف و نهی از منکر ارائه دادند. 

در مرحله اول امر به معروف و نهی از منکر یعنی قلبی؛ آن حضرت همواره اعلام می‌کردند که قلباً به شدت دوستدار امر به معروف هستند و از منکر نفرت دارند، چنانچه در کنار مزار نبی اکرم صلی الله علیه و آله و سلم اینگونه اعلام داشتند: «اَللّهُمَّ! إِنَّ هذا قَبْرُ نَبِیِّکَ مُحَمَّد وَ أَنَا ابْنُ بِنْتِ مُحَمَّد وَ قَدْ حَضَرَنِی مِنَ الاَْمْرِ ما قَدْ عَلِمْتَ، اَللّهُمَّ! وَ إِنِّی اُحِبُّ الْمَعْروُفَ وَ أَکْرَهُ الْمُنْکَرَ، وَ اَنَا أَسْأَلُکَ یا ذَالْجَلالِ وَ الاِکْرامِ بِحَقِّ هذَا الْقَبْرِ وَ مَنْ فیهِ مَا اخْتَرْتَ مِنْ أَمْری هذا ما هُوَ لَکَ رِضىً» [۲] «بار الها! این قبر پیامبر تو محمّد(صلى الله علیه وآله) است و من فرزند دخت محمّدم. از آنچه براى من پیش آمده است آگاهى. خدایا! من معروف را دوست دارم و از منکر بیزارم. من از تو اى خداوند صاحب جلال و بزرگوارى مى خواهم به حقّ این قبر و کسى که در آن است راهى را که خشنودى تو در آن است برایم مقرّر دارى». 

در مرحله دوم امر به معروف و نهی از منکر یعنی زبانی، آن حضرت همواره به صراحت اعلام می‌داشت که من برای امر به معروف و نهی از منکر به پا خاستم، چنانچه در وصیت‌نامه خویش به برادرشان محمد حنفیه می‌فرمایند: «أُرِيدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَأَنْهَى عَن الْمُنْكَرِ، وَ أَسِيرُ بِسِيرَةٍ جَدِّى وَ أَبِي عَلِيِّ بْنِ أبى طالب» [۳] «تصمیم گرفته‌ام امر به معروف و نهی از منکر نمایم و به روش جدم و پدرم علی بن ابی طالب رفتار کنم». 

از منظر مولای متقیان حضرت امام علی علیه السلام برترین نوع امر به معروف و نهی از منکر زبانی، آنجایی است که سخن عادلانه و حقی در برابر پیشوای ستمگری گفته شود، چنانچه آن حضرت می‌فرمایند: «و إنَّ الأمرَ بِالمَعروفِ و النَّهيَ عَنِ المُنكَرِ لا يُقَرِّبانِ مِن أجَلٍ و لا يَنقُصانِ مِن رِزقٍ ، و أفضَلُ مِن ذلكَ كُلِّهِ كَلِمَـةُ عَدلٍ عِندَ إمامٍ جائرٍ» [۴] «امر به معروف و نهى از منكر، نه اجل را نزديك مى كنند و نه روزى را كم و برتر از همه اينها، سخن عادلانه و حقى است كه در برابر پيشوايى ستمگر گفته شود». 

حضرت امام حسین علیه السلام نیز همواره در برابر ستمگری یزید می‌ایستاد و سخنان عادلانه و حق بیان می‌فرمود. اما آن حضرت در امر به معروف و نهی از منکر از این مرحله نیز بالاتر رفت، و حاضر شد برای رسوایی یزید و یزیدیان و بیداری مردم و جامعه، قدم به مرحله سوم آن نیز بگذارند و جان مبارک خویش را فدا کنند! و احساس مسئولیت خویش را تا مرز شهادت ادامه دهند، چنانچه هنگام مواجهه با لشکر حرّ فرمودند: «ألاَ تَرَونَ أنَّ الحَقَّ لا يُعمَلُ بهِ ، و أنَّ الباطِلَ لا يُتَناهى عَنهُ ، لِيَرغَبِ المُؤمنُ في لِقاءِ اللّه ِ مُحِقّا ، فإنّي لا أرَى المَوتَ إلاّ سَعادَةً ، و لا الحَياةَ مَعَ الظّالِمينَ إلاّ بَرَما» [۵] «آیا نمی‌بینید به حق عمل نمی‌شود و از باطل جلوگیری نمی‌شود؟ در چنین شرایطی بر مومن لازم است قیام کند و شیفته ملاقات پروردگار و عاشق شهادت باشد». 

در حقیقت ترسیم زیبا و تبلور این سه مرحله امر به معروف و نهی از منکر بود که به نهضت عاشورا ارزشی خاص و قوامی ابدی بخشید، چنانچه شهید مطهری رحمت الله می‌فرماید: «عنصر امر به معروف و نهی از منکر به نهضت حسینی ارزش داد و امام حسین علیه السلام هم به امر به معروف و نهی از منکر ارزش داد».[۶]

پی نوشت

[۱] سوره آل عمران، آیه ۱۱۰

[۲] بحارالانوار، محمد باقر مجلسی، موسسه الوفا، ج ۴۴، ص ۳۲۸

[۳] همان، ص ۳۲۹

[۴] نهج البلاغه، حکمت ۳۷۴

[۵] تاریخ طبری، موسسه اعلمی، چهارم، ج۴، ص ۳٠۵

[۶] مجموعه آثار، مرتضی مطهری، انتشارات صدرا، ج۱۷، ص ۱۵۵