اگر در زمان حيات والدين، رضايتشان را حاصل نكرده باشيم بعد از فوت ايشان آيا مي‌توان رضايت آنان و يا به طور كلي رضايت اموات را حاصل نمود؟
پاسخ:
مقدمه
خداوند در آيات متعدد به اين مسأله تأكيد نموده و مي‌فرمايد: و لا تشركوا به شيئاً و بالوالدين احسانا(1) از اين آيه و آيات مشابه احترام و نيكي كردن به والدين را مي‌توان استفاده نمود آن هم به طور مطلق، يعني چه در حال حيات و چه پس از مرگ آنان. يعني انسان بكوشد زحمات طاقت‌فرساي پدر و مادر را كه در فرآيند تربيت انسان از دوران كودكي تا بزرگسالي متحمل شده‌اند ارج نهد و در نتيجه رضايت آنها را به دست آورد كه در واقع رضاي خداوند است. حال اگر در حال حيات پدر و مادر به عللي نتوانستيم رضايت خاطر آنان را كسب كنيم، بعد از مرگ ايشان در اين امر خداپسند بكوشيم و يا حتي اگر موفق به كسب رضايت آنان هم شده‌ايم تلاش كنيم بعد از هجران آنان روح لطيف‌شان را نيازاريم. با كاوشي در آيات و روايات و سيره بزرگان و علما مي‌توان راهكارهاي چندي را براي كسب رضايت پدر و مادر به قرار زير فهرست نمود.
راه هاي كسب رضايت والدين بعد از وفات آنان1ـ يكي از راههايي كه شما مي‌توانيد رضايت والدين را پس از مرگ ايشان به دست آوريد اين است كه تكاليف واجب اعم از نماز، روزه، وجوهات شرعيّه، حج واجب و بدهكاري‌هايي كه دارند را بي‌درنگ انجام دهيد و به يكايك وصيت‌هاي آنان جامه عمل بپوشانيد.
2ـ دومين راه كسب رضايت والدين اين است كه از مال حلال به نيابت ايشان صدقات و خيرات و نذوراتي را به مستمندان و مستحقان دهيد و يا ملكي را براي استفاده‌هاي عام المنفعه چون مسجد و … وقف نماييد.
3ـ براي شادي روح پدر و مادرتان و نيز ديگر اموات، قرآن بخوانيد و نماز مستحبي به جا آوريد به خصوص در شب جمعه كه در برخي روايات بدان اشاره شده است. زيارت اهل قبور نيز به نوبه خود مي‌تواند تجليلي از مقام بلند آنان باشد.
4ـ در حق ايشان دعا نموده و از خداوند طلب رحمت و مغفرت نماييد. در سيره پيامبر عالي‌قدر- صلي الله عليه و سلم- آمده است كه از پدر و مادرش به نيكي ياد مي‌نمود و براي آنان طلب مغفرت مي‌كرد. در اين دعا مي‌خوانيم: «اللهم اغفر لي و لوالدي و للمؤمنين يوم يقوم الحساب» يعني بار الها مرا و پدر و مادرم و همه مومنان را در روزي كه حساب برپا مي‌شود مورد رحمت و مغفرت خويش قرار ده.
5ـ مراسم سالگرد و يادبود نيز رسم پسنديده‌اي است كه اين امكان را فراهم مي‌سازد تا هر ساله خاطرات ماندگار دو سمبل مهر و عطوفت يعني پدر و مادر در صفحه حافظه‌ها تداعي شود. و اگر به مناسبت آن، خيراتي به روح مرحومين نثار گردد، باعث خشنودي بيشتر آنها خواهد شد.
6ـ مناسب است به اين نكته هم اشاره كنم كه همه ما علاوه بر شخصيت فردي، داراي شخصيت اجتماعي هستيم كه مولفه‌هاي آن در تعامل با ديگران شكل مي‌گيرد. در واقع آنچه پس از مرگ به يادگار مي‌ماند همين شخصيت اجتماعي و پايگاهي است كه حاصل يك عمر تجربه انسان است. انتظار اين است كه اگر مي‌خواهيد رضايت پدر و مادرتان را به دست آوريد سعي كنيد اين شخصيت اجتماعي و احترام و منزلتي را كه والدين شما در نزد ديگران دارند حتي با انجام كوچك‌ترين كاري كه باعث ناسزاگويي ديگران به پدر و مادرتان شود انجام ندهيد. هميشه كارهاي شايسته و پسنديده از خود نشان دهيد و در برخوردها و روابط با ديگران صداقت و امانت را رعايت كنيد تا همگان آفرين بگويند و زبان حالشان اين باشد كه خداي رحمت كند فلاني را كه چنين فرزند شايسته و نيكوكاري از خود به جا گذاشته است.
اميد است با رعايت اين نكات شش‌گانه، رضايت خاطر والدينتان را به دست آورده و اجر و پاداش بزرگي نيز نصيب شما شود.
حسن ختام اين نوشتار، حديثي از امام صادق-عليه السلام- را قرار داده و توفيق عمل به آن را از خداوند متعال خواستاريم. مضمون حديث امام- عليه السلام- اين است كه چه مانعي دارد هر يك از شما به پدر و مادرتان نيكي كنيد زنده باشند يا مرده. يعني از جانب آنها نماز بخواند و صدقه دهد، حج گذارد و روزه بگيرد. تا آنچه انجام داده است ثوابش از آنها باشد و خداوند معادل ثواب آن را به خود آن فرد عنايت كند و به وسيله احساني كه وي انجام داده است خير و بركت را برايش ارزاني بدارد.(2)
پاورقی:
1. نساء:36.
2. كليني، محمد بن يعقوب، اصول كافي، ج 3، ص 232.
منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات