رهروان ولایت ـ در میان ازمنه، شب به‌واسطه آرامش و سکون خاصی‌که دارد، تور شکار اولیاء الهی است. «ليل غيب است و انسان را به غيب و باطن مىكشاند و مىرساند.»[1]
«به شب بردند عیسی را در افلاک
به چرخ چارمین از مرکز خاک
به شب موسای عمرانی نظر یافت
که عکس نور حق را در شجر یافت
محمّد(ص) را به شب معراج دادند
دلش علم و سرش را تاج دادند.»[2]
در این راستا، یکی از مقامات معنوی پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و اله و سلّم، دارا بودن « مقام محمود» است‌که به مقام «شفاعت»[3]، و یا «ادراك حقايق اشياء به نحو شهود»[4]، تفسیر شده است. و این دستاورد عظیم معنوی، در اثر عبادت‌های شبانه، تهجد، و نماز شب که به واسطه آیه شریفه «وَ مِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَكَ عَسى أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً مَحْمُوداً»،[اسراء،79]؛ «و بعضى از شب را به خواندن قرآن (در نماز) بيدار و متهجّد باش، كه نماز شب خاص توست، باشد كه خدايت تو را به مقام محمود مبعوث گرداند.» بر ایشان واجب بود[5]، نصیب حضرت گشته است.
پیامبر نور و مهربانی با این‌که سرآمد خلق و اشرف مخلوقات بودند، ولی به‌واسطه عبد شکور بودن نسبت به مبدأ بی زوال هستی، همانند عاشقی‌که صبر و قرار را برای صحبت با معشوق از دست داده، لحظه شماری می‌کردند تا شب فرا برسد، و باب راز و نیاز و مناجات را با محبوب خویش آغاز نمایند.
«طرّه شب باز نمودار شد عاشق بیچاره گرفتار شد
وقت مناجات و حضور آمده گاه ملاقات و سرور آمده
چشمک استاره یکایک بناز دعوت رمز است براز و نیاز»[6]
و حتی با روش خاصی خود را برای فیض بردن از این خوان معنوی آماده می‌نمودند «آب وضو و مسواک خود را از قبل مهيا مي‌فرمود و مانند يک رزمنده سنگر نشين، خواب ممتد و طولاني نداشت. و همواره پاسدار حرم دل بود تا مبادا غفلت در آن راه پيدا کند. آن حضرت، پس از خواب کوتاه، بيدار می‌شد، چهار رکعت نماز مي خواند و سپس قدري می‌خوابید. و دوباره بر مي‌خواست و به همين ترتيب عمل می‌کرد.»[7]
آن حضرت، با توجه به آثار و برکاتی‌که نماز شب دارد، در سفارشی به مولای متقیان علی علیه السلام، ایشان را به بهره بردن از این امر عظیم معنوی، توصیه فرمودند: « يَا عَلِيُّ عَلَيْكَ بِصَلَاةِ اللَّيْلِ وَ عَلَيْكَ بِصَلَاةِ اللَّيْلِ وَ عَلَيْكَ بِصَلَاةِ اللَّيْلِ»،[8]؛ «ای علی، بر تو باد به نماز شب، به نماز شب، به نماز شب»
و در بیانی دیگر فرمودند: «الرَّكْعَتَانِ فِي جَوْفِ اللَّيْلِ أَحَبُّ إِلَيَّ مِنَ الدُّنْيَا وَ مَا فِيهَا»،[9]؛ «دو ركعت نماز در دل شب نزد من محبوب‌تر است از دنيا و هرآن‌چه در آن است.»
حال با توجه به این آیه شریفه «لَقَدْ كانَ لَكُمْ في رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَة...»،[احزاب21]؛ «يقيناً براى شما در [روش و رفتار] پيامبر خدا الگوى نيكويى است» امام صادق علیه السلام در مورد این سیره پیامبر اسلام صلّی الله علیه و آله و سلّم، خطاب به پیروان و ارادتمندان آن حضرت، می‌فرمایند:
«عَلَيْكُمْ بِصَلَاةِ اللَّيْلِ فَإِنَّهَا سُنَّةُ نَبِيِّكُم»،[10]؛ «بر شما باد به نماز شب که این سنت و سیره پیامبر شما بوده است»
..............................................
پی‌نوشت:
[1]. علامه حسن زاده آملی، رساله نور على نور در ذكر و ذاكر و مذكور، ص 57
[2]. نظامی گنجوی
[3]. تفسیر صافی،ج3،ص211
[4]. علامه حسن زاده آملی، قرآن و عرفان و برهان از هم جدائى ندارند، ص3
[5]. شیخ صدوق، من لا يحضره الفقيه، ج1، ص 485
[6]. علامه حسن زاده آملی، دیوان اشعار
[7]. جوادی آملی، سيره رسول اکرم در قرآن، ج9، ص314
[8]. کافی ج 8 ص 79
[9]. وسائل الشیعه،ج8، ص156
[10]. شیخ صدوق، من لا يحضره الفقيه، ج1، ص472