چکیده: با توجه به اینکه قیام مردم مدینه بر ضد امویان و در شهر مدینه که محل سکونت امام سجاد (علیه‌السلام) رخ داد، طبیعتاً باید نظاره‌گر فعالیت حضرت در این قیام باشیم. ولی ما شاهد مواضعی از حضرت درباره این قیام هستیم که در نوع خود جالب‌توجه است.
واقعه «حره» یا «قیام حره» قیامی است در سال 63 ق در مدینه و اطراف آن رخ داد. حره به سرزمین‌هایی که پر از سنگ‌های سیاه و سوخته باشد گفته می‌شود، در اطراف مدینه از این سرزمین‌ها وجود داشته و برای هر کدام از آن‌ها به تناسب ساکنین، نام مخصوص گذاشته بودند مانند حرهه‌ی واقم که یکی از معروف‌ترین آن‌هاست.[1] این قیام بعد از واقعه عاشورا، توسط مردم مدینه و به رهبری «عبدالله بن حنظله غسیل الملائکه» علیه «یزید بن معاویه» صورت دادند.[2]
بعد از شهادت امام حسین(علیه‌السلام) حاکم مدینه(عثمان بن محمد بن ابوسفیان) عده‌ای از صحابی پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و بزرگان مدینه را به دمشق و دربار یزید فرستاد. آنان در این سفر به فسق فجور و ظلم فراگیر یزید و دستگاه فاسد وی آگاهی یافته و در بازگشت به مدینه مردم را نیز از وضع فاسد دارالخلافهه یزید و اعمال وی آگاه کردند.[3] در این زمان «عبدالله بن زبیر» در مکه علیه امویان به مخالفت بر خواسته بود و مردم را به خلع یزید و جهاد با او فراخواند، مردم مدینه دعوت وی را پذیرفتند و با «عبداللّه بن مطیع» نماینده وی بیعت کردند و بدین گونه یزید را از خلافت خلع کردند.[4]
قیام‌کنندگان، حاکم مدینه و مروان و دیگر امویان و حامیان یزید را از شهر بیرون کردند و «عبدالله حنظله» را به رهبری خود انتخاب نمودند. وقتی خبر این قیام به دمشق رسید، یزید سپاه دوازده هزار نفری به فرماندهی مسلم بن عقبه، فرستاد. سپاه شام در حره‌ی واقم توقف کرده مدتی شهر را در محاصره گرفتند و سپس به شهر تاخته و به مدت سه روز به قتل و غارت مردم مدینه پرداختند و نوامیس مسلمانان را هتک حرمت کردند، حتی عده‌ای که به حرم رسول‌الله(صلی‌الله‌علیه‌وآله) پناه برده بودند را در داخل حرم قتل عام كردند.[5]
موضع امام سجاد در این قیام
با توجه به اینکه این قیام بر ضد امویان و در شهر مدینه که محل سکونت امام سجاد(علیه‌السلام) رخ داد، طبیعتاً باید نظاره‌گر فعالیت حضرت در این قیام باشیم. ولی ما شاهد مواضعی از حضرت درباره این قیام هستیم که در نوع خود جالب توجه است.
عدم همراهی امام با شورشیان
امام سجاد(علیه‌السلام) به دلیل آن‌که این قیام با اذن و حمایت عبداللّه بن زبیر صورت گرفت و کمبود و ضعف اهالی مدینه در مقابله با سپاهیان بسیار شام که از خشونت و قساوت دریغ نداشتند و هم‌چنین تصمیم آن حضرت به دور ماندن از اتهامات دولت اموی و حفظ اندک پیروان خویش و حفظ کرامت حرم پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) با معترضان مدینه همراه نشد.[6]
عدم همراهی امام سجاد(علیه‌السلام) با شورشیان، سبب شد تا خاندان حضرت از این جنایت آسیبی نبینند و خانه‌‌ی ایشان نیز پناه‌گاه امنی برای بسیاری از زنان و کودکان، حتی خانواده مروان بن حکم، گردید و آن حضرت وابستگان به مروان را با زن و فرزند خود به ینْبُع فرستاد.[7]
در مجموع می‌توان گفت امام سجاد(علیه‌السلام) با بررسی و ارزیابی اوضاع و ملاحظه خفقان شدیدی که پس از شهادت پدر بزرگوارشان به وجود آمده بود شکست قیام حره را پیش‌بینی می‌کرد. لذا می‌دید که اگر در آن شرکت کند، نه تنها پیروز نمی‌شود، بلکه خود وی و پیروانش کشته می‌شوند و باقی مانده شیعه هم از بین می‌رود. از طرف دیگر با نفوذی که عبدالله بن زبیر در میان شورشیان یافته بود این نهضت یک نهضت شیعی نبود و امام هم نمی‌خواست امثال عبدالله بن زبیر قدرت بگیرند.[8]
----------------------------------------------------
پی‌نوشت
[1]. خلیل‌بن احمد، کتاب‌العین، چاپ مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، قم ۱۴۰۵ق، ذیل واژه حره.
[2]. تاريخ الامم و الملوك، محمد بن جرير طبری، بيروت مؤسسه اعلمي، (بي‌تا) ج 4، ص 374.
[3]. ابن كثير مشقي، البداية والنهاية، بيروت، داراحياء التراث العربي، 1408ق، ج 6، ص 262.
[4]. انساب الاشراف، احمد بن یحیی بلاذری، ج ۴، قسم ۲، چاپ ماکس شلوسینگر، اورشلیم ۱۹۳۸م، ج4، ص41.
[5]. كتاب المحبر، محمدبن حبيب بغدادی، دار الغد العربی، قاهره، بی‌تا، ص 482.
[6]. جهادالامام السجاد، قم، محمدرضا حسینی‌جلالی، 1418ق، ص70-61.
[7]. همان.
[8]. سيرۀ پيشوايان، مهدي پيشوائي،قم، مؤسسه امام صادق (ع)، 1380ش، ص 258.
نظرات
خسته نباشید
عالی بود استفاده کردم