چکیده:حضور و فعاليت در فضاي مجازي فرصتي است كه طي سال‌هاي اخير براي بسياري از افراد جامعه با هر سليقه و نگرشي و توانسته محلي براي تبادل افكار وانديشه‌ها باشد. فضاي مجازي و گسترش تكنولوژي‌ها در اين عرصه خود به عاملي براي گسترش ارتباط ميان افراد و گروه ها تبدیل شده و استفاده از اين فضا رو به فزوني است. يكي از كاربردي‌ترين استفاده ها از فضاي مجازي مربوط به بحث تبليغات است و مهم‌ترين نوع تبليغات هم در دوران انتخابات به خصوص در انتخابات پيش رو است.
انتخابات مجلس و خبرگان به زودي برگزار خواهد شد ونامزدها سعي بر ارائه برنامه ها و ديدگاه‌هاي خود در فضاي مجازي خواهند داشت .عده اي نيز بسيار فعال به اطلاع رساني در رابطه با وضعيت تاييد صلاحيت خود و آمادگي براي حضور در انتخابات كانال تلگرامي، صفحه اينستا گرام و فيس بوك ايجاد كرده و با طرفداران خود در ارتباط هستند.اما نكته اي كه نبايد از نظر دور بماند شرايط قانوني تبليغات انتخابات در فضاي مجازي است و اينكه آيا اين نوع تبليغات منع قانوني دارد يا خير؟ همچنين مسئله مهم ديگر حضور فعال در دنياي مجازي به معناي تبليغات زود هنگام است يا خير؟ در گزارش پيش رو به بررسي شرايط قانوني تبليغات نامزدها در فضاي مجازي و اقبال عمومي به اين نوع رفتار انتخاباتي و چالش هاي آن پرداخته ايم.
تبليغ نامزدها در فضاي مجازي تخلف محسوب مي‌شود
دكترعباس تدين، استاد دانشگاه و حقوقدان در رابطه با اينكه آيا تبلیغات نامزدها در فضای مجازی نیز تخلف محسوب می شود؟ به «قانون» گفت: به طور كلي ما بايد بين دو مقوله تبليغ و معرفي نامزدها تفكيك قائل شويم. اولين مقوله كه مبحث تبليغات است يعني شخصي چه در فضاي مجازي يا غير مجازي صلاحيت يا توانايي‌ها و برنامه هاي خود را اعلام و به مخاطبان خود در خصوص توانايي‌هايش در رابطه با آينده صحبت كند،كه اين قطعا تبليغات محسوب مي‌شود. تبلیغات توسط کاندیداها در همه فضاها مجازي يا غير مجازي غیر مجاز است و قطعا تخلف محسوب می شود و به عنوان تبلیغات زودهنگام با آنان برخورد خواهد شد.
اين حقوقدان تصريح كرد:در مقوله دوم ،ديگر بحث تبليغ مطرح نيست بلكه فقط معرفي نامزد است. فرض بر اين است كه از نامزدي به دوستان يا مخاطبان يا كساني كه از همراهان اين شخص هستند فقط اعلام مي‌كند كه در جريان باشند كه او در انتخابات رياست جمهوري، خبرگان يا مجلس ثبت نام كرده است. صرفا اعلام كانديداتوري است بدون اينكه از خود تبليغاتي راارئه بدهد بدون اينكه برنامه‌هايش را بدهد. در اين حالت كسي كه كانديدا شده و صلاحيتش مورد تاييد قرار گرفته، اعلام مي‌كند كه بنده به عنوان نامزد ثبت نام كردم و صلاحيتم مورد تاييد قرار گرفته است كه در اين حالت منعي وجود ندارد.
وي ادامه داد: بايد بگوييم تبليغات مفهوم خاص خود را دارد و ما در حقوق جزا مي‌گوييم مفاهيم بايد شفاف باشند. ما نمي‌توانيم تبليغات را شامل معرفي شخص بدانيم يعني اگر شخصي حضور خودش را در انتخابات اعلام كرد بدون اينكه برنامه ها و توانايي های خود را اعلام كند، بگوييم تبليغ بوده و تخلف است اما اگر برنامه هايش را علني كند تبليغات پيش از موعد محسوب مي‌شود و تخلف خواهد بود. تدين در پايان‌در رابطه با جرم بودن تبليغ در فضاي مجازي عنوان كرد: تبليغات در شبكه هاي مجازي در صورتي كه قواعد و مقررات كشور نقض نشود و در اين تبليغات توهيني نباشد منعي براي آن وجود ندارد .
منع قانوني برای تبلیغات از طریق شبکه‌های مجازی وجود ندارد
سیدمحمدصادق آل‌محمد، وكيل دادگستري نيز در رابطه با تبليغات نامزدهاي انتخابات مجلس در فضاي مجازي به ايسنا گفت: بدون تردید باید قوانین مربوط به انتخابات مجلس شورای اسلامی از جهات مختلف مورد بازنگری و اصلاحات قرار گیرد و منطبق با مقتضیات روز شود. قوه مجریه مهم‌ترین قوه بین قواست چرا که وضع قانون را بر عهده دارد.وی ادامه داد: قوه مقننه بر اساس آرای مردم شکل می گیرد؛ در نتیجه انتخابات مجلس شورای اسلامی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. امروزه که جمعیت کشورها افزایش یافته و امکان تجمع کلیه افراد و آحاد کشور در یک محل واحد و انتخاب و تصمیم‌گیری برای قانونگذاری وجود ندارد طبیعی است که باید نمایندگانی از مردم در مجلسی تحت عنوان مجلس شورای اسلامی انتخاب شوند تا بتوانند برای اداره جامعه قانونگذاری کنند.این حقوقدان خاطرنشان کرد: تا زمانی که در کشور ما انتخابات از طریق احزاب سیاسی انجام نمی‌گیرد آنچنان که باید به نتیجه مطلوب نمی‌رسیم. در کشورهای پیشرفته با پیدایش احزاب سیاسی امر انتخابات قوه مقننه به نحو دقیق‌تر و مطلوب‌تری انجام می‌گیرد؛ لذا آرزوی ما این است که در آینده در کشور احزاب سیاسی به وجود آیند.این وکیل دادگستری تصریح کرد: این احزاب هستند که داوطلبان واجد شرایط را به مردم معرفی می‌کنند و مردم به وسیله راهنمایی احزاب می‌توانند نمایندگان خود را به مجلس معرفی کنند؛ بنابراین ایجاد حزب سیاسی باید از طریق قانون صورت گیرد که در این صورت رقابت بین افراد سیاسی می‌تواند کارساز باشد و نتیجه‌اش این شود که بهترین افراد روانه مجلس شورای اسلامی شوند.آل‌محمد ادامه داد: تا زمانی که احزاب سیاسی در کشور وجود نداشته باشد وضعیت ما همین است که عده کثیری داوطلب کاندیدای مجلس شورای اسلامی می شوند و مردم با توجه به شناخت کمی که از آن‌ها دارند نمی توانند انتخاب خوبی داشته باشند.وی معتقد است: در رابطه با بررسی صلاحیت کاندیداها و افرادی که می‌خواهند به مجلس شورای اسلامی راه یابند در قانون ایراداتی وجود دارد چرا که شرایطی که در قانون ذکر شده به صورت کلی و بدون ذکر مصادیق خاص است و همین امر باعث به وجود آمدن مشکلات و موجب می‌شود برخی‌ها به رد صلاحیت خود اعتراض داشته باشند.این حقوقدان در رابطه با تبلیغات در قانون انتخابات اظهار کرد: ماده 57 قانون انتخابات صراحتا شرایط تبلیغات را بیان کرده است؛ در واقع اگر تبلیغات طبق مقررات قانونی نباشد و آن مقررات رعایت نشود ممکن است جرم هم تلقی شود.این وکیل دادگستری خاطرنشان کرد: برای تبلیغات کاندیداها در قانون محدوده زمانی تعریف شده است که آن‌ها می‌توانند برای مدت مشخصی تبلیغات خود را شروع کنند اما اینکه آیا کاندیداها می‌توانند از امکانات اینترنتی و شبکه‌های مجازی برای تبلیغات استفاده کنند یا خیر منعی راجع به این موضوع در قانون وجود ندارد.آل‌محمد ادامه داد: قانون صراحتا ذکر نکرده که داوطلبان نمی توانند از شبکه‌های مجازی برای تبلیغات استفاده کنند و چون منعی ذکر نشده و اصل هم بر مباح بودن است به نظر می‌رسد داوطلبان می‌توانند در چارچوب قانون و با رعایت مشخصات مربوطه این اقدام را انجام دهند البته در تبلیغات باید اخلاق و حرمت رقبا رعایت و همچنین از افترا و توهین و هتک حرمت خودداری شود تا بتوان انتخابات مطلوب و پرشورتری را برگزار کرد.
رصد پلیس در فضای مجازی برای فعالیت‌های انتخاباتی
همچنين سردار حسین اشتری در حاشیه همایش پلیس، روانشناسی و مشاوره روز گذشته در خصوص فعالیت پلیس برای امنیت انتخابات اظهار داشت: قرارگاه تامین امنیت انتخابات ناجا از ماه‌های گذشته و به دنبال برگزاری جلسات متعدد با دستگاه‌های امنیتی، نیروهای مسلح و وزارت کشور تشکیل شد و در حال حاضر 250هزار مامور پلیس در این قرارگاه در تامین امنیت انتخابات مشارکت خواهند کرد. فرمانده ناجا تاکید کرد: همچنین پلیس با رصد فضای مجازی هرگونه فعالیت انتخابات در این فضا را مورد پایش قرار می‌دهد. براساس اين گزارش، حضور نامزدهاي انتخاباتي در فضاي مجازي را بايد به فال نيك گرفت و منتظر حضور پر رنگ نامزدها و طرفداران‌شان در شبكه هاي اجتماعي مجازي و موبايلي بود. هرچند فعاليت انتخاباتي در فضاي مجازي تخلف نيست اما قانون تبليغات در انتخابات در اين فضا نيز جاري‌است، بنابراين هرگونه تخلفي كه در رابطه با تبليغات انتخاباتي در قانون ذكر شده است در رابطه با شبكه‌هاي اجتماعي مجازي نيز قابل تسري است.
منبع:ایرنا