چکیده:سوال این است که با توجه به این تاکیدات رسیده درباره امر به معروف و متوجه کردن گنه کاران، اگر در اقوام ما کسانی باشند که به راحتی گناه می کنند و اهل معصیت هستند، باز هم ما باید با آنها رفت و آمد کنیم؟ یا اینکه با قطع رفت و آمد با آنها، باعث توجه و به خود آمدن انها نسبت به معصیت و کارهای بدشان شویم؟
در ایام نوروز و گرم شدن رفت و آمد های فامیلی و صله رحم با اقوام، سوالی برای افراد متدیّن و مذهبی پیش می آید.
سوال این است که با توجه به این تاکیدات رسیده درباره امر به معروف و متوجه کردن گنه کاران، اگر در اقوام ما کسانی باشند که به راحتی گناه می کنند و اهل معصیت هستند، باز هم ما باید با آنها رفت و آمد کنیم؟ یا اینکه با قطع رفت و آمد با آنها، باعث توجه و به خود آمدن انها نسبت به معصیت و کارهای بدشان شویم؟
ابتدا روایتی در مورد این سوال عرض کنیم تا بعد به بیان جواب سوال بپردازم.
شخصی از امام صادق (علیه السلام) پرسیدند: «برخی خویشاوندانم خط و تفکر دیگری دارند، غیر از فکر و مرامی که من دارم. آیا آنان برمن حقی دارند؟ حضرت فرمود: آری، حق قرابت و خویشاوندی را چیزی قطع نمی کند. اگر با تو همفکر و هم عقیده باشند که دو حق بر تودارند: یکی حق خویشاوندی، دوم حق اسلام و مسلمانی».[1]
پس صرف تفاوت عقید یا همفکر نبودن درلیل قطع ارتباط نمی شود و باید غضی مهم تر مانند امر به معروف و تاثیر گزار بودن آن در میان باشد تا باعث قطع ارتباط باشد زیرا روایات فراوانی در باب نهی از صله رحم داریم مانند این روایت که امام علی (علیه السلام) فرمودند:
«به راستى كه صله رحم از واجبات اسلام است و خداى سبحان، امر فرموده كه آن را گرامى بدارند و خداوند متعال با هر كس كه صله رحم كند، رابطه برقرار مى كند و با هر كس كه قطع رحم كند، قطع رابطه مى كند و هر كس كه صله رحم را گرامى بدارد، گرامى اش مى دارد».[2]
با این بیان که در روایت داشتیم اکنون احکام معاشرت با اقوام گنه کار را بیان می کنم.
س: اگر یکی از اقوام انسان مبادرت به ارتکاب معصیت کند و نسبت به آن لااُبالی باشد، تکلیف ما نسبت به رابطه با او چیست؟
ج: اگر احتمال بدهید که ترک معاشرت با او موقتاً موجب خودداری او از ارتکاب معصیت می شود، به عنوان امر به معروف و نهی از منکر واجب است، و در غیر این صورت، قطع رحم جایز نیست.[3]
س: صله رحم با اقوام بی دین و گناهکار چه حکمی دارد؟ آیا باید آن را فراموش کرد؟ اگر هنگام حضور ما گناه انجام بدهند چه؟
ج: صله رحم را نباید ترک کنید ولی معنای صله رحم دید و بازدید نیست بلکه عدم قطع رابطه است و به هر حال باید سعی در هدایت آنان داشت باشید.
س: صله رحم آیا واجب است و اگر مستلزم غیبت یا فعل حرام دیگر شود چطور؟
ج: صله ارحام واجب است و قطع رحم حرام است و آن بمعنای نیکی و احسان به ارحام است، و لازم نیست در مجالس آنها شرکت شود. و اگر شرکت مستلزم گناه است جائز نیست.[۴]
س:دین اسلام صله ی رحم را واجب کرده اما مواردی است که اقوام موازین شرعی را رعایت نمی کنند، آیا ما می توانیم برای این که امر به معروف و نهی از منکر نماییم، ارتباط خود را با آنها قطع نماییم و این واجب را انجام ندهیم؟
ج: هرگاه ادامه رابطه با آنها مفسده داشته باشد و يا ترك آن موجب نهى از منكر آنان شود مى‌توان موقّتآ آن را ترك كرد. در غير اين دو صورت، بايد در حدّ واجب صله رحم كرد، و در عين حال امر به معروف و نهى از منكر با زبان خوش فراموش نشود.[۵]
-------------------------------------------------
پی نوشت:
[1]. «قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع تَكُونُ لِيَ الْقَرَابَةُ عَلَى غَيْرِ أَمْرِي أَ لَهُمْ عَلَيَّ حَقٌّ قَالَ نَعَمْ حَقُّ الرَّحِمِ لَا يَقْطَعُهُ شَيْءٌ وَ إِذَا كَانُوا عَلَى أَمْرِكَ كَانَ لَهُمْ حَقَّانِ حَقُّ الرَّحِمِ وَ حَقُّ الْإِسْلَامِ» الکافی، شیخ کلینی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق، ج ۲، ص ۱۵۷.
[2]. «إنّ صلة الأرحام لمن موجبات الإسلام و إنّ اللّه سبحانه أمر باكرامها و إنّه تعالى يصل من وصلها و يقطع من قطعها و يكرم من أكرمها» غرر الحكم و درر الكلم، تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، تاريخ وفات مؤلف: 550 ق، محقق / مصحح: رجائى، سيد مهدى، موضوع: گوناگون، زبان: عربى، تعداد جلد: 1، ناشر: دار الكتاب الإسلامي، مكان چاپ: قم، ص 245.
[3]. سایت حضرت آیت الله خامنه ای.
[۴]. سایت حضرت آیت الله سیستانی.
[۵]. سایت حضرت آیت الله مکارم شیرازی.