- عشق حقیقی، که همان عشق به خدا و صفات و افعال اوست. عشق ناب و حقیقی به خدا هنگامی عشق به آن اطلاق می‌شود که به طمع بهشت و یا ترس از دوزخ نباشد، بلکه عشق به صرف تصور جمال و کمال در حضرت خداوندی باشد.
سوال: آیا عشق چیز بدی است؟
پاسخ: در پاسخ به این سوال ابتدا باید عشق را تعریف و موارد و مصادیق آن را مشخص کرد تا ببینیم عشق خوب هست یا بد! واژه «عشق» مشتق از «عشقه» به معناى ميل مفرط است و «عشقه» گياهى است كه هرگاه به دور درخت مىپيچد، آب آن را مىخورد؛ در نتيجه درخت زرد شده، كمكم مىخشكد.[1] امّا در اصطلاح، «عشق» عبارت است از: «محبت شديد و قوى». به عبارت ديگر، عشق مرتبه عالى محبت است.[2]
امّا حقيقت آن است كه تعريف حقيقى اين واژه، ممكن نيست. محى الدين ابن عربى مىگويد: «هر كس عشق را تعريف كند، آن را نشناخته كه عشق شرابى است كه كسى را سيراب نكند»[3] ماسينيون مىگويد: نخستين عارفان، واژه عشق را به كار نمىبردند؛ شايد از عشق زمينى و جسمانى هراس داشتند و از اين رو، بيشتر از محبّت ياد مىكردند.[4]
عارفان و فیلسوفان عشق را به اقسام مختلفی تقسیم کرده‌اند. اما در مجموع و در یک تقسیم بندی کلی عشق را به دو قسم تقسیم کرده‌اند:
عشق حقیقی
عشق حقیقی، که همان عشق به خدا و صفات و افعال اوست. عشق ناب و حقیقی به خدا، هنگامی عشق به آن اطلاق می‌شود که به طمع بهشت و یا ترس از دوزخ نباشد، بلکه عشق به صرف تصور جمال و کمال در حضرت خداوندی باشد. کمال عشق به خدا این است که تمام دل به او تعلق گیرد و جان از تمایل به تمام آنچه جز خداست پاک شود.
عشق مجازی
عشق مجازی دامنه وسیعی دارد که می‌توان گفت: عشق مجازی منحصرا عشق انسان به انسان نیست، بلکه عشق ورزیدن به هر گونه معشوق غیر از ذات احدیت مجاز نام دارد. بنابراین، عشق مجازی تنوعی به انواع معشوق دارد. نظیر عشق انسان به مناظر طبیعی، عشق به زن و فرزند، به مال و سرمایه، زیبایی و جمال، شهرت و محبوبیت و.... حضرت امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) این نوع عشق را کور کننده چشم عقل و کر کننده گوش عقل و دل دانسته و می‌فرماید: « هر کس به چیزی عشق ناروا ورزد نابینایش می‌کند و قلبش را بیمار کرده با چشمی بیمار می‌نگرد و با گوشی بیمار می‌شنود . خواهش های نفس پرده عقلش را دریده، دوستی دنیا دلش را میرانده است، شیفته بی اختیار دنیا و برده آن است و برده کسانی است که چیزی از دنیا در دست دارند. دنیا به هر طرف برگردد او نیز بر می‌گردد ، و هر چه هشدارش دهند از خدا نمی‌ترسد.»[5]
پس عشق مجازی از انواع عشق انسانی است؛ یعنی عاشق همیشه انسان است، ولی معشوق در همه موارد لزوما انسان نیست.
در این که عشق خوب هست یا بد؟ آن چه در این زمینه می‌توان گفت: این است که عشق اگر از نوع حقیقی و برخی از انواع مجازی آن، مانند عشق عقلانی و عشق روحانی باشد، نه تنها نکوهیده نیست، بلکه چه بسا از کمالات محسوب می‌شود. اما اگر از نوع حیوانی آن که پائین‌ترین نوع عشق است باشد، این نوع عشق مذموم و نکوهیده خواهد بود.
پی‌نوشت‌ها
1-«ابن منظور»؛ لسان العرب، ج9، ص224 .
2-احمد غزالى، احياء علوم الدين، ج4، ص275.
3-الفتوحات المكية، ج2، ص121.
4-ر.ك: بابك احمدى، چهارگزارش از تذكرة الاولياء عطار، ص46.
5- نهج البلاغه، خطبه 109