در گفتگو با معاون محترم تبلیغ و آموزشهاى كاربردى حوزه علمیه قم
اهتمام حوزه به امر تبلیغ چقدر است؛ یعنى امر تبلیغ در رده چندم اهمیت در كار حوزه قرار دارد؟
اعوذ بالله من الشیطان الرجیم، بسم الله الرحمن الرحیم، الهى انطقنى بالهدى و الهمنى التقوى. در تاریخ ثبت شده حوزههاى علمیه، همیشه تبلیغ از اساسى ترین اهداف حوزه بوده است. قرآن مجید مىفرماید: «فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَهٍ مِنْهُمْ طائِفَةٌ لِیتَفَقَّهُوا فِى الدِّینِ وَ لِینْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَیهِمْ لَعَلَّهُمْ یحْذَرُون» (1). حقیقت این است كه اصلاً تفقه در دین براى تبلیغ است. تفقه در دین در مرحله اول براى این است كه دین خود فرد تقویت شود و در مرحله بعد براى این است كه این دستورات و معارفى را كه فراگرفته به مخاطبین و مردم منتقل كند.
البته اهتمام به تبلیغ در حوزه هاى علمیه نوسان داشته است و در طول تاریخ گاهى خیلى زیاد و گاهى كمتر بوده است؛ اما در مجموع، اهتمام حوزه به تفقه و تبلیغ هر دو در كنار هم وجود داشته است و هیچ وقت نبوده كه تبلیغ از عرصه فعالیت حوزه هاى علمیه منفك شود.
پس از پیروزى انقلاب، سازمانهایى در كنار سازمان مدیریت حوزه به وجود آمدند كه امر تبلیغ را دنبال مىكردند؛ ولى در نهایت از خود نیروهاى حوزوى براى تبلیغ استفاده مى نمودند؛ مثل دفتر تبلیغات و سازمان تبلیغات، و در سالهاى اخیر در خود بدنه مدیریت حوزه، معاونت تبلیغ و آموزشهاى كاربردى بوجود آمد تا دقیقاً زیر نظر شوراى عالى حوزه علمیه قم به امر تبلیغ بپردازد.
معاونت تبلیغ حوزه، امروزه بزرگترین شبكه اعزام مبلغ در ایران است، در حالى كه 9 سال قبل اصلاً وجود خارجى نداشت. این شاهدى بر اهتمام مسئولین و سیاست گذاران حوزه علمیه قم به امر تبلیغ است كه بعد از ایجاد این معاونت، به حدى از آن پشتیبانى كردند كه توانست اینقدر جایگاه اعزام مبلغش تقویت بشود و كار تبلیغى گستردهاى را در كل كشور به عهده بگیرد. البته این حركت روز به روز رو به گسترش است و دارد پیش مى رود و امیدواریم كه انشاءالله با گذر زمان بیش از پیش نیز تقویت بشود.
وظایف و بایسته هاى معاونت تبلیغ چیست و چه فعالیتهایى را انجام مى دهد؟
بنده فعالیت هاى فعلى معاونت تبلیغ را فهرستوار عرض مىكنم، البته این معاونت ایدههاى دیگرى نیز دارد كه از بیان برخى از آنها معذوریم؛ ولى انشاءالله امیدواریم به زودى آنها را انجام دهد.
الآن معاونت تبلیغ چند بخش دارد:
1. اعزام بلند مدت
اعزام بلند مدت، نیروهایى را با خانواده به نقاط فاقد روحانى اعزام مىكند. این نیروها حداقل یك سال باید در آنجا بمانند و كار تبلیغى بكنند. البته این حداقل است و عده اى از روحانیون هستند كه هفت هشت سال مانده اند و كار تبلیغى انجام مى دهند. الآن نزدیك به 2500 نفر در حال كار تبلیغى در سراسر كشور هستند.
این كار، كار بسیار گسترده و مهمى است كه از آرزوهاى مقام معظم رهبرى بود و آن را در سفرى كه به قم داشتند بیان كردند. الحمدلله این شجره طیبه بنیانگذارى شد و بسیار قوى توانست كار خودش را انجام دهد و امروزه بزرگترین شبكه تبلیغى است. اگر تبلیغ را به روز محاسبه كنیم، این بزرگترین شبكه اعزام مبلّغ در سراسر كشور است.
حدود هفت نوع آموزش براى مبلغان هجرت بلند مدت پیش بینى شده تا هر طلبه، به نحوى به لحاظ علمى دچار نقصان نشود؛ بلكه رشد علمى داشته باشد. با رشد علمى مبلغان و آموزش آنها، على القاعده تبلیغات آنها هم به روز مى شود و مردم از وجود روحانى استفاده بیشترى مى كنند.
2. اعزام كوتاه مدت
اعزام كوتاه مدت، حدود دو سال است كه شروع شده است و با سرعت در حال گسترش است.
ضمن اینكه سازمان هاى دیگرى براى زمان كوتاهى مبلّغ اعزام مىكردند، در اینجا هم كار آغاز شد و موجب گسترش فعالیت تبلیغى در كل كشور گردید و حتى موجب شد تا سازمان هاى دیگر هم اهتمامشان به تبلیغ خیلى بیشتر شود. این خودش یك نعمتى است كه انشاءالله اعزام گستردهتر شود و مردم از وجود روحانیون در نقاط مختلف كشور استفاده كنند.
چه سازمان هایى اعزام مبلغ به صورت كوتاه مدت دارند؟
سازمانهاى دیگرى مثل سازمان تبلیغات، دفتر تبلیغات، اوقاف و... اعزام مبلّغ دارند و الحمدلله آنها هم رونق بیشترى گرفته اند و نه تنها پس از شروع كارها، گستره كارشان كم نشده، بلكه بودجه هاى بیشترى اختصاص دادهاند و به جدیت كار را دنبال مى كنند. ما هم الحمدلله تقریباً به اندازه همه سازمانهاى دیگر در اعزام كوتاه مدت، داریم اعزام مى كنیم كه این خود موجب گسترش تبلیغ و نشان دهنده اهتمام مسئولان حوزه علمیه به مسئله تبلیغ است.
در اینجا بد نیست تعداد نیروهاى اعزامى خودمان را عرض بكنم. بخش اعزام كوتاه مدت، در تابستان امسال 3200 نیرو و در ماه مبارك رمضان سال جارى حدوداً 5500 نفر اعزام كرده است.
3. همكارى حوزه و آموزش و پرورش
در این بخش، دوستان ما در چند قسمت كار كرده اند:
الف. نقد كتابهاى آموزش و پرورش
همه كتابهاى آموزش و پرورش با نگاه دینى مورد بررسى قرار گرفته است. یك نمایشگاه نقد ایجاد شد و براى مسئولین آموزش و پرورش و مسئولین حوزه نمایش داده شد. به دلیل اینكه مشكلاتى در كتابهاى آموزش و پرورش وجود داشت و نخواستیم خیلى علنى شود و موج آفرینى كند، فقط به مسئولین نشان دادیم تا بدانند مشكلات در كتابها هست و باید كتابها تصحیح شوند.
ب. اعزام مبلّغ
اعزام مبلّغ متخصص كار با كودكان در مقاطع مختلف آموزش و پرورش؛ اعم از دبستان، راهنمایى و مقطع دبیرستان، یكى از فعالیتهاى انجام گرفته در این بخش است. در سال گذشته فقط در قم 8 هزار برنامه در مدارس اجرا شده و در استانها بیشتر از این تعداد برگزار گردیده است.
این مبلغان، طلبه هایى هستند كه در مدارس آموزش و پرورش كار تبلیغى مىكنند. بعضى از آنها در حد كلاس و بسیارى از آنها در حد كل مدرسه، بچهها را جمع كرده و براى آنها سخنرانى مى كنند.
اجراى 8 هزار برنامه در استان قم واقعاً كار سنگینى است كه الحمدلله آثار بسیار خوبى هم داشته است. مسئولین آموزش و پرورش قبل از این طرح كراراً مى گفتند ما كنار حوزه علمیه هستیم ولى آموزش و پرورش از حوزه نمىتواند استفاده بكند. بعد از این طرح الحمدلله این نگرانى تا حدى مرتفع شده است.
ج. تربیت معلمان آموزش و پرورش
به لحاظ تفكرات و اخلاقیات دینى و آموزشهاى مربوط به اینها، برنامه هایى براى معلمان آموزش و پرورش در مقاطع مختلف داشته ایم كه یكى از مهمترین آنها امسال تابستان در شیراز اتفاق افتاد و حدود 10 هزار معلم را مدیر كل آموزش و پرورش استان فارس جمع كرد و بودجه هایى از جاهاى مختلف گرفت؛ چون خودشان بودجه براى این كار نداشتند و ما هم استاد و نیروى آموزش دهنده اش را تأمین كردیم. این آموزش برگزار شد و بسیار مورد استقبال قرار گرفت، به نحوى كه روزهاى آخر، اساتید ما دو شیفت كار مى كردند. بعضى از افراد كه دورهها را دیده بودند، گفتند یك تحول عظیم فرهنگى در استان فارس اتفاق افتاده است.
دلیل این توفیق این است كه ما اساتیدى داریم كه به طور خاص در عرصه كار با كودك و نوجوان و جوان كار كردهاند و آموزش هاى آنها به روز است، و مى توانند اطلاعات خوبى به اساتید و معلمان بدهند تا در زمینه كار فرهنگى با دانش آموزان استانى بتوانند موفق عمل كنند.
این برنامه ها در تهران و جاهاى دیگر نیز اجرا شده؛ ولى به گستردگى استان فارس نبوده است.
د. مدارس وابسته به حوزه علمیه
در مدارس وابسته به حوزه علمیه، همان آموزش هاى وزارت آموزش و پرورش ارائه مى گردد؛ ولى كارهاى تربیتى دینى خاصى روى بچه ها انجام مى شود و زمانى كه این دانش آموزان بخواهند از یك مقطع به مقطع دیگرى عبور كنند، مثل اینكه از مقطع راهنمایى به دبیرستان یا از دبیرستان به دانشگاه بروند، نیروهایى را كه مناسب طلبگى هستند از بین آنها انتخاب و با آنها صحبت مى شود تا چنانچه تمایل داشتند طلبه بشوند. اگر هم مایل نبودند ادامه تحصیل مى دهند و یك كار تربیتى دینى روى اینها انجام شده است. طرح این كار، نوشته شده و توافق هایى در حد تشكیل مدارس غیرانتفاعى با وزارت آموزش و پرورش انجام شده است.
مشكلات زیادى در این عرصه داریم، متأسفانه بدنه آموزش و پرورش خیلى خوب جواب نداده است، در عین حال چند مدرسه راه افتاده و از طرف مردم مورد استقبال قرار گرفته است. یكى از مدارس ما در فارسان چهارمحال و بختیارى، در كشور نمونه شده است.
امیدواریم كه این حركت روز به روز گسترش پیدا كند و حداقل هر حوزه علمیه اى دو تا از این مدرسهها را داشته باشد كه اگر این اتفاق بیفتد، حدود 600 مدرسه در كل كشور ایجاد مى شود. اگر ما در 600 مدرسه بتوانیم تربیتهاى دینى قوى داشته باشیم، یك تحول بزرگ فرهنگى دینى در كل كشور است. البته لازمه این كار، همراهى وزارت آموزش و پرورش و جدیت آن است كه اگر این همراهی ها اتفاق نیفتد، كار پیش نمىرود و گسترش لازم اتفاق نمى افتد.
4. ادیان و فرقه ها
بعضى از ادیان و فرقه هایى كه در كشور وجود دارند، به طور آرام كار دینى خودشان را انجام مى دهند، اینها خیلى مورد توجه ما نیستند؛ ولى بعضى از فرقه ها و ادیان توسط عواملى از خارج كشور تحریك مى شوند و تقویت مى گردند تا مركزیت نظام اسلامى را تضعیف كنند.
این بخش از ادیان و فرقه ها مورد نظر ما هستند، كه اگر علیه شیعه تبلیغ كردند و یا كارى انجام دادند، ما در مقابل آنها فعال مى شویم. از همین جهت گروه هایى را در زمینه زرتشتی گرى، مسیحیت، بهائیت، صوفیه، اهل حق، وهابیت و عرفانهاى نو راه اندازى كرده ایم. كار دوستان ما این است كه اگر توطئه اى در حال شكل گیرى است با آن مقابله فرهنگى بكنند.
5. امور مساجد و مؤسسات دینى
در امور مساجد و مؤسسات دینى ما به دنبال مدیریت اینها نیستیم. هر چه مدیریت هاى مساجد و مؤسسات دینى، مردمى باقى بماند و فعالیت خاص انجام بدهند و خودجوش و مردمى اداره بشوند، بهتر هستند. ما در بعضى از بخشها به اینها كمك مى دهیم؛ مثلاً مساجد زیادى ساخته مى شود و مردم پول زیادى مى دهند و هیئت امناء مساجد، مسجد را بنا مى كنند. بعد از مدتى مى بینند نقشهاش بد است و تمام پولهاى مردم از بین مىرود. بسیارى از ساختها غیر اصولى است. ما بنا داریم یك سرى نقشههاى تیپ براى بخشها و مناطق جغرافیایى مختلف آماده بكنیم و مشاوره بدهیم و بگوییم هر مسجدى اگر خواست احداث بشود، ما نقشه در اختیار بانیان آنها قرار مى دهیم. از بین نقشه هاى از قبل طراحى شده، نقشه اى را كه پسندیدند با تغییراتى توسط دفتر فنى مهندسى خودمان در اختیار آنها قرار مىدهیم تا بتوانند مساجد مناسب ترى داشته باشند.
در این زمینه لازم است تعریف كاملى از مسجد و ویژگی هاى آن ارائه گردد و همه نیازمندی ها در ساختمانش دیده شود. مثلاً یكى از معضلاتى كه مساجد امروز دارند این است كه پاركینگ ندارند، این مساجد مال زمانى بوده كه یك ماشین در ایران نبوده است. الآن همچنان به ندرت مى بینید كه یك مسجد در كنارش جاى پارك داشته باشد. مردم وقتى مىخواهند نماز بخوانند از كنار مساجد مى گذرند، جاى پارك براى ماشین آنها نیست كه بتوانند نماز بخوانند. یكى از چیزهاى دیگرى كه مساجد امروز مى طلبد، سیستم صوتى مناسب است. یك وقتى سیستم صوتى یك چیز اضافه بر مسجد بود، تازه بلندگو آمده بود، سیم مى كشیدند و وسط مسجد آویزان بود و بلندگو جلوى آقا مى گذاشتند. امروز دیگر یكى از بخش هاى اصلى تأسیسات مسجد صوت است؛ ولى همچنان تعبیه نمى شود.
بحث دیگرى كه در مدیریت مساجد هست، راهنمایى یا دستورالعمل هاى بهبود كار عناصر مربوط به مسجد است، مثلاً گاهى هیئت امناء یك مسجد با بعضى از بخش هاى دیگر كه در مسجد فعال هستند دچار مشكل مىشوند. بسیج گاهى مشكل دارد. كتابخانه مشكل دارد. قرض الحسنه مشكل دارد. اگر بخواهیم این ارتباطات را روان سازى بكنیم تا بخش هاى مختلف بتوانند راحت در كنار هم و هر كدام در حیطه كارى خودشان فعالیت كنند، باید وظایف را تفكیك كنیم، راهنمایى كنیم و مثلاً بگوییم اگر قرض الحسنه وابسته به مسجد این جور اداره بشود خوب است، اگر رسیدگى به فقرا و ایتامش این جور اداره بشود خوب است، هیئت امناء این جور كار بكند، اگر روحانى این جور كار بكند، این چنین مسجد را اداره كند، مناسب تر است. كتابخانه مسجد، خانه عالم، سالنها، حتى برگزارى مراسم چگونه باشد كه همسایه ها را اذیت نكند، اینها واقعاً نیاز به دستورالعمل هاى زیادى دارد.
حتى خادمهاى مساجد خوب راهنمایى نشدهاند كه اگر بخواهند كار خودشان را منظم و درست انجام دهند و یك خادم موفقى باشند چه ویژگیهایى باید داشته باشند. بعضى جاها مى بینیم یك خادم به لحاظ اخلاقى اصلاً نمى تواند مردم را تحمل بكند، از اینرو چهره مسجد را مخدوش مى كند. اینها كارهایى است كه ما در ارتباط با مساجد مى خواهیم انجام بدهیم و عمدتاً كارمان كمك نرم افزارى به مساجد است نه انجام ریاست یا دخالت مستقیم در كارهاى مساجد.
6. تبلیغات اینترنتى
امروزه اینترنت یكى از ابزارهاى مهم تبلیغ است و اگر از آن درست استفاده شود، براى رساندن پیام هاى دینى خیلى مناسب است. یكى از كارهاى دوستان ما این است كه در سایت هایى كه شبهه افكنى مى كنند و یا بر علیه دین و شیعه تبلیغ مى نمایند، حضور پیدا كرده و با مناظره، طرف را قانع مى نمایند. مخاطبان منحرف خیلى علاقمند ورود به سایتهاى دینى نیستند؛ بلكه در سایت هاى انحرافى بیشتر پیدا مى شوند. ما به آنجا كه آنها مى روند مى رویم و اگر شبه هایى مطرح شود یا مطلبى بیان گردد، با آنها به مناظره مى پردازیم.
پی‌نوشـــــــــــــت‌ها:
1) توبه/ 122.