آیا ورزش در خود سازی تاثیر دارد؟

سوالم در مورد نقش ورزش در خودسازي است؟

يکي از مراقبات مهم خودسازي در بخش زندگي ورزش است، براي کسي که مي خواهد خودسازي کند، ورزش و حرکت بدني در راستاي مراقبت از سلامتي بدن و نشاط روحي از ضروريات است. هدف اصلي ورزش از نظر اسلام هم همين است. البته ورزش يک بعد مهم اجتماعي هم دارد که آثار بعد اجتماعي آن هم براي خودسازي مفيد است اما آثار فردي آن دقيقا در راستاي سلامت بدن و خودسازي قرار دارد.

ورزش بدن را نيرومند وسالم مي سازد وسلامتي جسم به سلامتي روح انسان كمك مي كند. اسلام حفظ بدن و تامين سلامتي آن را از وظايف اوليه هر مسلماني مي داند و براي سلامتي بدن آنقدر ارزش قائل است که در قرآن می خوانیم: (مومن توانمند بهتر و دوست داشتنی ازمومن ناتوان است )
در مورد اهميت ورزش امام خميني (ره) مي فرمايد : (ورز ش بايد همچون يك وظيفه الهي مورد توجه قرارگيرد) و مقام معظم رهبري مي فرمايد : (ورزش يك اصل است و آن را تكليف الهی بدانيد). واگر انسان بخواهد درسايه ورزش به كمال برسد، بايد ورزش را در مسير خدا انتخاب كند و هدف از ورزش را رسيدن به قرب الهي بداند.
قرآن کریم در مورد ورزش و اهمیت آن می‌فرماید: هر مقدار که می‌توانید در برابر دشمنان توانایی و قدرت کسب کنید تا باعث ترس دشمنان خدا شود. (وَ أعِدُّوا لَهُم مَا استَطَعتُم مِن قُوهٍ و من رباط الخيل ترهبون به عدو الله) سوره انفال آیه ۶۰ و امام محمد باقر (ع) مي فرمايند: (صحت وتندرستي بهترين نعمت وهديه خداوندي است ودرحقيقت سرمايه گذاري دروزش به انسان فرصت مي دهد تا بتواند مدت زيادي ازعمر را با سلامتي زندگي كند وسلامتي در سايه ورزش بدست آورد) و امام حسين (ع) درمورد حفظ سلامتي وتندرستي مي فرمايند : (درتمامي عمر براي سلامتي و حفظ تندرستي بدن هاي خود كوشا باشيد ) بادروا بصحه الاجسام في مده الاعمار( تحف العقول، ص 232)
امام علی (علیه السلام) در تفسیر آیه شریفه‌ی «وَ لا تَنْسَ نَصِيبَكَ مِنَ الدُّنْيا» فرمودند تندرستى، و توانايى، و آسايش خاطر، و جوانى، و نشاط خويش را فراموش مكن و با این‌ها آخرت را به دست آور».«لَا تَنْسَ صِحَّتَكَ وَ قُوَّتَكَ وَ فَرَاغَكَ وَ شَبَابَكَ وَ نَشَاطَكَ‏؛ (مفاتیح الجنان، قم، مصطفی، چاپ چهارم 1380) حضرت دراینجا پیرامون تفسیر سخن خدا به اموری توصیه فرمودند که هر کدام با ورزش بدست می‌آید زیرا سلامتی، توانایی، آسایش خاطر و نشاط وشادابی حتی جوان ماندن از آثار ورزش است.
امام رضا(ع) فرمودند: ورزش كنيد ،زيرا من دوست ندارم بي حالي وسستي شما در امور ديني وشرعي اثر منفي بگذارد (ميزان الحكمه ، ج 8، ص534).
اگر درسيره پيامبران وامامان دقت كنيم همه آنهااهل ورزش وكوهنوردي بودند توجه آنان به كوهها وگردش درآنها عامل تحريك خوبي براي توجه به فضا ي سالم وفعاليت بدني بود آنها هم به تقويت بدني مي پرداختند ودركنار آن روح توحيد وخداپرستي رادرخود تقويت مي نمودند.
بنابراين از منظر عقل و دین، ورزش برای تقویت و سلامتی جسم ضرورت دارد. انساني که بدنی سالم، بانشاط و نیرومند ندارد، از عقل و تفکر شایسته کمتر بهره مند است. مثلی است معروف که می گوید: (عقل سالم در بدن سالم است)، زیرا تأثیر متقابل جسم و جان، مسئله ای ثابت شده و مسلّم است.
انسان هایی که بر اثر تنبلی و عدم تحرکات جسمی، بدنی نحیف و علیل دارند و یا بیش از حد فربه و چاق هستند، نمی توانند روحیه ای آرام و بانشاط داشته باشند. این گونه افراد معمولاً عصبی مزاج، کم حوصله، بهانه گیر و دارای روحیه ای ناهنجار و فکری بیمار هستند و همین مسائل در جسم آنان نیز اثر سویی می گذارد. پیامبر(ص) می فرماید: خوشا به حال کسی که سالم و زندگی اش در حد کفایت و قوی و نیرومند باشد.
آقای دکتر سید محمد باقر حجّتی، در این خصوص چنین می نگارد: "سلامتی تن و بدن، یکی از شرایط قابلیت شخص برای تصدّی مقام نبوت و امامت و جانشینی پیامبر اکرم صلی الله علیه واله به شمار می آید که باید پیامبر و یا امامی که دارای منصب الهی هستند، از نظر جسم و بدن کامل تر و معتدل ترین مردم عصر خود باشند، چنان چه باید با هوش ترین و زیباترین آن ها باشند از همین رو در تاریخ ادیان می خوانیم: وقتی قوم بنی اسرائیل پادشاهی از خدا خواستند، طالوت با دو ویژگی معرفی می شود: (خداوند طالوت را برای شما برگزید و قدرت علمی و جسمی فزون تری به او عطا فرمود). (بقره آیه 247.(
درباره قدرت موسی بن عمران قرآن می فرماید که در نزاع دو قبیله قِبطی و سِبطی) حضرت موسی تنها یک مشت به آن مرد زد و او درگذشت: (فوکزه موسی فقضی علیه) (قصص آیه )115. معلوم می شود حضرت موسی از قدرت جسمانی و مشت پولادین برخوردار بوده است. دختر حضرت شعیب هم به پدرش گفت: ای پدر، موسی را استخدام کن، زیرا آدمی نیرومند و امین است. (همان، آیه 269 قرآن درباره حضرت هود هم به قدرت جسمانی او اشاره می کند: (وزادکم فی الخلق بَصْطَةً) (اعراف آیه 69)
ائمه معصومین با این که تحت نظر شدید بودند ولی گاه گاهی قدرت علمی و احیاناً قدرت و مهارت جسمی خود را در تیراندازی و اسب دوانی به نمایش می گذاشتند و اعجاب و تحسین حاضران را برمی انگیختند. امام علی(ع) در مسابقات کشتی، پشت تمام اقران خود را به زمین می زد.
رسول گرامی اسلام(ص) می فرماید: به سرگرمی و بازی بپردازید، زیرا دوست ندارم که در دین شما خشکی و خشونت دیده شود.
رسول خدا(ص) نیز گاهی در مسابقات اسب سواری و شتر دوانی شرکت می کردند. بعضی اوقات از رسول خدا(ص) تقاضا می شد که در یک مسابقه، داور باشند و حضرت آن را می پذیرفتند.
ورزش در ادیان الهی، ریشه تاریخی دارد. برادران یوسف برای بردن او به پدر گفتند: او را با ما بفرست تا بگردد و بازی کند. در سیره پیامبر است که با امام حسن و امام حسین(علیهم السلام) بازی می کردند; آن ها را روی دوش خود سوار می کردند و به کشتی گرفتن تشویقشان می نمودند. بحارالانوار، ج103، ص189
در فقه اسلامی بحثی با عنوان (سَبق و رِمایه) مطرح شده است، که یکی از مسائل آن، مسئله شرط بندی در مسابقات است. می فرمایند: شرط بندی با پول در مسابقات اسب دوانی، تیراندازی و شمشیربازی جایز است. پیامبر(ص) فرمود: در هیچ مسابقه ای شرط بندی پولی جایز نیست مگر در تیراندازی، شمشیربازی، پرتاب نیزه، شتردوانی و حتی مسابقه با فیل و کلیه حیوانات سم دار.
از این نکته نباید غفلت کرد که ورزش فقط منحصر در ورزش های رایج و معمول امروزی نیست، بلکه کشاورزی، آهنگری، درخت کاری… نیز از ورزش هایی هستند که به عضلات بدن استحکام می بخشند. به واقع هرکار مشروعی که به قوت جسم و قدرت روح منتهی شود، ورزش است.
هدف از ورزش چیست؟
در اسلام هدف از ورزش، جمع مال و ثروت و کسب وجهه و شهرت نیست; بلکه وسیله ای برای بهتر عبادت کردن و خدمت بهینه به خلق است. در دعای کمیل می خوانیم: (قوّ علی خدمتک جوارحی) بار پروردگار، اعضا و جوارحم را برای خدمت به تو نیرومند گردان و یا در دعای روز چهارم ماه مبارک رمضان می خوانیم: (اللهم قوّنی فیه علی اقامة امرک) خدایا، در این روز مرا برای اقامه فرمانت نیرومند گردان). بدون تردید تقویت جسم، بدون تمرین و ورزش ممکن نیست. در واقع ما از خدا توفیق ورزش کردن می طلبیم تا اينکه بتوانيم بهتر خودسازي و عبادت کنيم.
يکي از مهمترين موانع خودسازي و مراقبه، تنبلي و ناتواني بدني است، تنبلي و ناتواني ، انسان را از رسيدن به سعادت باز مي دارد وعامل ركود انسان مي باشد، امام سجاد عليه السلام در دعا از خداوند چنين طلب مى كند: خداوندا! نعمت سرزندگى و كوشايى را به ما ارزانى دار و از سستى و تنبلى و ناتوانى و بهانه آورى و زيان و دل مردگى و ملال، محفوظمان دار. وَامْنُنْ عَلَينَا بِالنَّشَاطِ وَ أَعِذْنَا مِنَ الْفَشَلِ وَالْكَسَلِ وَالْعَجْزِ وَالْعِلَلِ وَالضَّرَرِ وَالضَّجَرِ وَالْمَلَلِ» (بحار مجلسى، ج 91، ص 125)؛ ورزش كردن انسان را از تنبلي وناتواني را از بين مي برد و انسان را شاداب ، سرحال و با نشاط مي کند. اين دقيقا همان چيزي است که ما در خودسازي و مراقبه بدان نياز داريم.

آثار جسمي ورزش:
اثراتي كه ورزش در جسم انسان دارد عبارتند از :
1- قدرت انقباض وتنظيم ضربان قلب پس از مدتي ورزش كردن بهتر مي شود و ورزش انقباض ماهيچه ها را از بين مي برد.
2- گنجايش ريه ها بيشتر مي شود و در نتيجه اكسژن بهتر و بيشتري به بدن مي رسد .
3- ورزش موجب تنظيم وثبات حركات تنفسي انسان مي شود و تنفس عميق تر، ولي شمارش آن کمتر ميشود .
4-رشد انسان متعادل مي شود .در اثر ورزش فعاليت غدد داخلي افزوده مي شود و غذا بهتر جذب بدن مي شود در نتيجه ورزش به رشد انسان كمك مي كند.
5-يكي ديگر از فوائد ورزش تقويت اعصاب است. ورزش متعادل سيستم عصبي انسان را تقويت مي سازد وقتي سيستم عصبي انسان قوي باشد كارهاي فكري آسانتر انجام مي شود. يكي از دستاورد هاي زندگي ماشيني هيجان و اضطراب و استرس است ، ورزش وسيله اي براي كنترل اين هيجانات مي باشد. دكتر هانس سلي مي گويد: ورزش ، اعصاب را در برابر هيجان و استرس مقاوم مي كند. اولين دانشگاه-ج14-ص103 بي خوابي ، يكي از ناراحتيهاي عصبي است كه به وسيله ورزش كردن مرتفع مي شود.

ورزش های اوایل اسلام:
1- تیراندازی: پیامبر(ص) می‌فرمایند: به فرزندان خود تیراندازی یاد بدهید که موجب سرشکستگی دشمن می شود که تیراندازی را می‌توان به آموزش نظامی تعبیر کرد (کنزالعمال ج ۱۶ ص ۴۴۳)
2- اسب سواری: پیامبر اسلام(ص) می‌فرمایند: بهترین بازیها ورزش‌ها در نظر خداوند متعال مسابقه اسب‌سواری و تیراندازی است (کنزالعمال ج ۴ – ص ۳۴۴)
3- شنا: پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند: شنا کردن را به فرزندانتان بیاموزید. در روايتي ديگر فرمود: بهترین سرگرمی برای مرد با ایمان شنا است (میزان الحکمه حدیث ۱۸۰۶۹)
4- دوومیدانی و پیاده روی: عالی‌ترین ورزش اسلامی پیاده روی می‌باشد تا جایی که سعی بین صفا و مروه خانه خدا، خود نمادین و تمثیلی از پیاده روی به سوی حق می‌باشد.
5- کشتی: پیامبر اکرم(ص) امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را به کشتی تشویق می‌کرد. ورزش کشتی از جمله ورزش هایی است که در آن صفات خوب انسانی مثل تواضع، ایثار، و از خودگذشتگی، احترام و… به علاقمندان آموزش داده می‌شود.
6- شمشیر بازی:
7- ورزش وزنه‌ برداری: روزی پیامبر(ص) از کنار گروهی می‌گذشت دیدند که شخصی سنگ بزرگی را بر می‌دارد که همه از کار او شگفت زده می‌شوند و کسی جز او توانایی این کار را ندارد ، پیامبر نزدیک رفته و فرمودند آیا می‌خواهید بگویم پهلوان چه کسی است پهلوان واقعی کسی است که در برابر جسارت و توهین شخص دیگر خویشتن‌داری نموده و صبر کند و بر نفس خود غلبه کند و با این کار شیطان نفس خود را توهین کننده را بشکند. (معانی الاخبار حدیث ۳۴۸)
8- پرتاب سنگ و نیزه: حضرت علی (علیه السلام) فنون نیزه زنی را به سربازان خویش نیز آموزش می‌داد چنانچه در نهج البلاغه آمده است: در برابر نیزه‌های دشمن، پیچ و خم به خود دهید که نیزه‌ها را می‌لغزاند و کمتر به هدف اصابت می‌کند «وَ التَوُوا فی اَطرافِ الرِّماحِ فَاِنَّهُ أَموَرُ للأسنه‌ی؛ (نهج البلاغه، ترجمه دشتی، خطبه 124 ص 234. 29)

برگرفته از پرسمان نهاد رهبری