-اولین فرقه منحرفی که در حوزه مهدویت در تاریخ اسلام ظهور یافته فرقه کیسانیه است که پیروان آن، قائل به امامت محمد بن حنفیه بودند. برخی از پیروان آن علاوه بر قول به امامت او، وی را همان مهدی موعود نیز دانسته و گفته‌اند وی نمرده و اکنون زنده و غائب شده و به امر الهی در آخرالزمان ظهور خواهد کرد.
کثرت فرقه‌ها و مدعیان مهدویت، خود تاییدی است بر وجود حقیقتی به نام مهدویت؛ زیرا تا باوری اصیل و واقعی وجود نداشته باشد باورهای دروغین در برابرش به وجود نخواهد آمد. شاید نخستین کسی که نام منجی و مهدی را بر او گذاشتند - هرچند که او راضی به این کار نبود - «محمد بن حنفیه» فرزند امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) بود.[تاریخ‌فرق، ج2، ص55] معتقدین به مهدویت او به «کیسانیه» معروف شدند. آنها معتقدند او مهدی موعود است و شاید یکی از مویداتشان همنامی او با پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) بود زیرا حضرت در حدیثی در مورد مهدویت فرمودند: «اسمه اسمی» اسم او اسم من است.[سنن‌ابی‌داود، ج4، ص106] وی در سال80 یا81هـ.ق وفات نمود و در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد. کیسانیه پس از درگذشتش، دو شعبه شدند: 1- دستهای مرگ محمّد را انکار کرده، گفتند: وی نمرده و نمیمیرد و زنده است؛ امّا غایب شده و در «کوه رضوی» در نزدیکی مدینه پنهان شده است تا روزی که به او امر شود و ظهور کند. این دسته وی را همان امام منتظر میدانند؛ از این رو هیچ کس را پس از وی امام نمیدانند! 2- گروه دیگر مرگ محمّد را باور کرده، اما در امام بعد از وی اختلاف کردند: عده‌ای برادرزاده‌اش علی‌بن‌الحسین(علیهماالسلام) را و عده‌ای "ابوهاشم عبداللّه بن‌محمّد" را به امامت برگزیدند.[ر.ک: مقالات،ص35-38؛ والفرق، ص27-42؛ وگرایش‌ها، ص۱۴۰-۱۳۵] شماری از کیسانیه نیز مانند سید اسماعیل حِمْیری پس از مرگ ابن‌حنفیه، به امامت راستین اعتقاد یافته، توبه کردند.[کمال‌الدین،ص33]
______________________________________________
تاریخ فرق اسلامی، دکتر حسین صابری، تهران، انتشارات سمت، ۱۳۸۴ش.
سنن أبی داود، أبوداود سليمان بن الأشعث الأزدی السِّجِسْتانی(م275ق)، المحقق: محمد محيی الدين عبد الحميد، بیروت-صیدا، المكتبة العصرية.
مقالات الإسلاميين واختلاف المصلين، أبوالحسن علی بن إسماعيل الأشعری(م324ق)، المحقق: نعيم زرزور، المكتبة العصرية، چاپ اول، 1426ق-2005م.
الفرق بین الفرق و بیان فرقه الناجیة منهم، عبدالقاهر بن الطاهر تمیمی بغدادی، قاهره، مکتبة محمد صبیح و اولاده.
گرایش‌ها و مذاهب اسلامی در سه قرن نخست هجری، ابوحاتم رازی، ترجمه: علی آقانوری، قم، انتشارات انشگاه ادیان و مذاهب، ۱۳۹۰ش.
كمال الدّين وتمام النّعمة، الشيخ الصدوق أبی جعفر محمّد بن علی بن الحسين بن بابويه القمّی(م381ق)، محقق: علی اکبر غفاری، قم، مؤسسة النشر الإسلامی.