تعبیر خواب

بسم الله الرحمن الرحیم
یکی از مراحل زندگی انسان عالم خواب است که برزخ صغری نامیده می شود و یک سوم عمر انسان را در بر می گیرد.سیر در عالم برزخ بعضا با مشاهداتی نیز همراه است که از آن به "رؤیا" یاد می شود.در حدیثی از امام صادق (ع) می خوانیم:«رؤیا، بر سه قسم است: گاهی بشارتی از ناحیه خدا است. گاهی وسیله غم و اندوه از سوی شیطان است. گاه، مسائلی است كه انسان در فكر خود (در روزها هنگام بیداری) می پروراند و آن ها را در خواب می بیند».(1)
توضیح روایت:
((رؤیا)) بر دو قسم است: ((رحمانى و اضغاث احلام )).
((رؤیاى رحمانى )) آن است كه از طرف پروردگار عالم، معانى در عالم خواب به روح القا شود و این بر دو قسم است:
1. یكى آنكه محتاج به تعبیر نیست و آن وقتى است كه معنا به همان صرافت نخستین در ذاكره تا وقت بیدارى باقى بماند.
2. و یا محتاج به تعبیر است و آن وقتى است كه معنا مبدل شده باشد به صورت مناسبه مثل مبدل شدن علم به صورت شیر به مناسبت خیر كثیر داشتن شیر و ماده غذایى جسم بودنش چنانكه علم ماده غذایى روحانى است.
اما ((اضغاث احلام )) پس بر سه قسم است؛ زیرا منشاء آن یا وساوس ‍ شیطانى است كه موجب اذیت و وحشت بیننده مى گردد و یا اینكه او را به امرى كه منكر است شرعا یا منجر به منكر مى گردد، تحریص و ترغیب مى نماید و یا اینكه منشاء آن حدیث نفس و افكار و خیالاتى كه در خود شخص موجود است مثل اینكه با كسى كینه دارد پس در خواب خود را مشغول منازعه و مجادله و محاربه مى بیند و یا اینكه منشاء آن غلبه اخلاط است؛ یعنى صفرا و سودا و بلغم و خون مثلا اگر ((صفرا)) غالب شود، در خواب رنگهاى زرد و طعمهاى تلخ و مسموم و صاعقه و نظایر اینها مى بیند؛ زیرا صفرا گرم و تلخ است و كسى كه ((سودا)) بر او غالب باشد چیزهاى سوزنده و رنگهاى سیاه و طعمهاى ترش ‍ مى بیند. و كسى كه ((بلغم )) بر او غالب باشد رنگهاى سفید و آب و باران و برف مى بیند. و كسى كه ((خون )) بر او غالب باشد رنگهاى قرمز و طعمهاى شیرین و انواع طرب مى بیند.
طریق تشخیص رؤیا به این است كه اولا رجوع به مزاج خود كند و ببیند اگر در حالت رؤیا در كمال اعتدال بوده پس معلوم مى شود كه از غلبه اخلاط نیست پس از آن رجوع به حالت خود قبل از خواب نماید و ببیند آنچه را كه در خواب دیده اگر هیچ سابقه در بیدارى نداشته پس معلوم مى شود حدیث نفس ‍ نبوده، پس از آن ببیند اگر رؤ یا ترغیب به منكرى یا چیزى كه منجر به منكرى مى شود نبوده و نیز موجب اضطراب و پریشانى نبوده معلوم مى شود منشاء آن وساوس شیطانى نبوده و پس از آنكه شخص مطمئن شد كه اضغاث احلام نبوده، معلوم مى شود رحمانى بوده است.
اما طریق دانستن تعبیر رؤ یاى رحمانیه و تشخیص مراد و مطلوب از آنها پس براى آن طرقى است از آن جمله مراجعه نمودن به روایات كثیره كه از اهل بیت (علیهم السّلام ) در باب تعبیر رؤ یا وارد شده است و مقدارى از آنها در اواخر ((دارالسلام )) مرحوم حاجى نورى و در جلد 14 بحارالانوار موجوداست و از آن جمله مراجعه نمودن به مناسبات آیات قرآن مجید مثل اینكه اگر در خواب ببیند اذان مى گوید و رحمانى باشد تعبیر مى شود به توفیق حج به مناسبت آیه شریفه:
(وَ اَذّنْ فِى النّاسِ بِالْحَجِّ...).(2)
در صورتى كه بیننده صالح و متقى باشد مثل تعبیر ریسمان به عهد:
(وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللّهِ...).(3)
و چوب خشك به نفاق :
(... كَاَنَّهُمْ خُشُبٌ مُسَنَّدَةٌ...).(4)
و سنگ به قساوت :
(...فَهِىَ كَالْحِجارَةِ ...).(5)
و خوردن گوشت میت به غیبت كردن :
(...اَیُحِبُّ اَحَدُكُمْ اَنْ یَاءكُلَ لَحْمَ اَخیهِ مَیْتا...).(6)
و لباس و تخم به زنها:
(...هُنَّ لِباسٌ لَكُمْ...).(7)
(كَاَنَّهُنَّ بَیضٌ مَكْنُونٌ).(8)
و از آن جمله رجوع به مناسبات اسما و معانى است مثل اینكه در خواب ببیند كسى را كه اسم او "راشد" باشد، این به رشد وهدایت تعبیر مى شود یا اسمش "سالم"باشد، به سلامتى تعبیر مى شود و هكذا.
و از آن جمله است رجوع به مناسبات عالم ملكوت و حقایق و اسرار عوالم غیب؛ مثلا اگر در خواب ببیند مرده است به طول عمر و بقا و حیات دنیویه او تعبیر مى شود؛ زیرا حیات دنیویه نسبت به حیات پس از مرگ در حقیقت موت است در اثر كمى حظوظ روح و محجوب بودنش و مبتلا بودنش ‍ در این عالم و حیات حقیقى حیات پس از مرگ است و مثل اینكه اگر ببیند او را به حجله عروسى و اطاق دامادى مى برند معلوم مى شود مرگ او نزدیك است؛ زیرا مرگ براى مؤ من، اول شادى اوست همانطورى كه مروى است كه پس از سؤ ال و جواب در قبر به او مى گویند بخواب، مثل خوابیدن عروس در حجله اش .
پوشیده نماند آنچه گفته شد از اقسام تعبیر، كلیاتى است كه تطبیق آنها بر موارد جزئى در نهایت اشكال است و میسر نیست مگر براى كسى كه خداى تعالى نورى به او افاضه فرماید كه به بركت آن ببیند و تشخیص دهد و از این نور به "فراست" تعبیر مى شود.
چند نکته:
1. بیش تر انسان‏ها به دلیل دل مشغولی‏های دنیوی، از دیدن رؤیای رحمانی محروم اند و به همین جهت، همه یا بیش تر خواب هایی كه می‏بینند، از دو قسم دیگر، خصوصا دل مشغولی ها، نگرانی ها، میل ها و ترس های نفسانی است.
 2. به دلیل ظرافت و پیچیدگی بالای خواب ها از یك سو، و دشواری یافتن معبران واقعی و قوی از سوی دیگر، نباید خیلی روی آن ها حساس بود؛ بلكه باید نیروی خود را روی واقعیات زندگی متمركز نمود.
 3. بسیاری از خواب هایی كه به ظاهر بد و نگران كننده اند، معنای خوبی دارند كه معبران قوی آن را می فهمند. بنابراین، نباید نگران بود و باید این نوع خواب ها را حمل بر خیر كنیم.
 4. همان گونه كه در حدیث فوق الذكر آمده، گاهی شیطان در خواب ها دخالت می كند و مطالب ناراحت كننده ای را وارد می كند تا ما را دچار نگرانی و به هم ریختگی كند و تعادل و توازن روحی و معنوی ما را برهم زند و ما را از وضعیت خوبی كه در آن هستیم خارج كند و لذا ما نباید در این شرایط آرامش و تعادل خود را از دست بدهیم.
 5. توجه خود را بیش تر به نقاط مثبت و نورانی خواب هایتان معطوف كنید و اگر خوابی برای شما خیلی ناراحت كننده بود، صدقه بدهید و با توكل بر خدای بزرگ و مهربان، به زندگی و وظایف خود بپردازید.
 6. یك خواب، برای افراد مختلف یا در زمان های مختلف، دارای معانی مختلف می باشد و لذا فكر نكنید كه معنای خواب شما همان چیزی است كه در كتاب های تعبیر خواب آمده است.
 7. خواب خود را برای دیگران تعریف نكنید، مگر به دلیل ضروری؛ و خود نیز خواب تان را تعبیر به خیر كنید؛ زیرا تعبیر خواب، چه از ناحیه خود و چه از ناحیه دیگران، در زندگی ما تاثیر می گذارد.
مهمتر از همه: زندگی خود را بر اساس اصول صحیح عقلی و دینی به پیش ببرید و به خواب توجه نداشته باشید و فكر خود را به این گونه مسائل متمركز نكنید.(10)

پی نوشت:
1.كافی، ج 8، ص 90، دارالكتب الاسلامیة،
2.حج / 27.
3..آل عمران / 103.
4..منافقون / 4.
5.بقره / 74.
6.حجرات / 12.
7.بقره / 187.
8.صافات / 49.
9.کتاب 82 پرسش نوشته مرحوم آیت الله دستغیب-سؤال 70
10.خلاصه ای از پرسمان معارف
اللهم صل علی محمد و ال محمد و عجل فرجهم