-یکی از اصول زندگی شرافتمندانه و توحیدی، تکیه بر امداهای الهی و همچنین خودباوری و تکیه بر نیرو و توان خودی است.
اگر لازم باشد راهی برای بدست آوردن خوشبختی و سعادت واقعی در زندگی انتخاب کنیم بهتر آن است این مهم را در کلام خدا که از زبان فرستاده برحقش صادر شده، جستجو کنیم. خداوند متعال در قرآن کریم راه رسیدن به سعادت و خوشبختی را به صراحت به ما نشان داده است، هر چه نگاهمان به خداوند متعال و سخنانش واقعی و کاربردی‌تر باشد خوشبختی هم فاصله‌اش را با ما کم خواهد کرد. در این یادداشت سعی داریم خوشه‌هایی از خرمن معارف و آموزه‌های قرآنی را برای سبک زندگی اسلامی برچینیم.
نسخه‌ی طلایی موفقیت در قرآن کریم
1-مهارت استفاده از مال و دارایی
یکی از نکات بسیار مهمی که در قرآن کریم با آن آشنا می‌شویم مهارت استفاده صحیح از مال و دارایی دنیوی است. برخلاف تفکر سرمایه‌داری و لیبرال که به دنبال ثروت‌اندوزی است، و به هر اندازه توانایی داشته باشد به دنبال چپاول سرمایه جهانی است، در فرهنگ و اندیشه اسلامی ملاک و معیار ارزش داشتن مال و دارایی مادی نبوده، بلکه این مدیریت صحیح و هدفمند است که به ثروت و دارایی مادی بهاء و ارزش می‌دهد، در واقع مال و دارایی که نوع دوستی و دستگیری از نیازمندان و مستضعفان را در پی نداشته باشد، و حقوق الهی آن پرداخت نشود نه تنها دارای ارزش نیست، بلکه می‌تواند حساب و کتاب انسان را در آخرت سنگین‌تر نماید.
گوشه‌ای از مدیریت اسلامی و توحیدی سرمایه و دارایی در سوره انفال این چنین مورد توجه قرار گرفته است: «وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكينِ وَ ابْنِ السَّبيلِ إِنْ كُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ وَ ما أَنْزَلْنا عَلى عَبْدِنا يَوْمَ الْفُرْقانِ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعانِ وَ اللَّهُ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَديرٌ؛[1]بدانيد هر گونه غنيمتى به دست آوريد، خمس آن براى خدا، و براى پيامبر، و براى ذى القربى و يتيمان و مسكينان و واماندگان در راه (از آنها) است، اگر به خدا و آنچه بر بنده خود در روز جدايى حق از باطل، روز درگيرى دو گروه (باايمان و بىايمان) نازل كرديم، ايمان آوردهايد؛ و خداوند بر هر چيزى تواناست!». بر اساس این آیه شریف قرآن پژوهان این چنین برداشت کرده‌اند که: «محروميّت‌زدايى، از برنامههاى اسلام است و بايد از ثمرهى جهاد و غنائم به سود فقرا گام برداشت».[2]
2-مهارت اتّحاد و پرهیز از اختلاف
یکی از آسیب‌ها و خطرات بسیار مرگبار جامعه اسلامی اختلاف، چند دستگی و تفرقه است، هرگاه این ویروس مرگبار و بیماری اخلاقی در جامعه اسلامی شکل گیرد فتنه‌های بزرگ و بحران‌ساز می‌تواند هیمنه و شوکت جامعه اسلامی را از بین برده و طمع و انگیزه براندازی را در کیان اسلامی فراهم نماید. خطر این بیماری اجتماعی در آیات قرآن کریم به خوبی مورد توجه قرار گرفته و تبعات آن را به جامعه اسلامی متذکر شده است، «وَ أَطيعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لا تَنازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَ تَذْهَبَ ريحُكُمْ وَ اصْبِرُوا إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرينَ؛[3]و (فرمان) خدا و پيامبرش را اطاعت نماييد! و نزاع (و كشمكش) نكنيد، تا سست نشويد، و قدرت (و شوكت) شما از ميان نرود! و صبر و استقامت كنيد كه خداوند با استقامت كنندگان است!».
3-مهارت تکیه بر توان داخلی و قطع امید از بیگانگان
یکی از اصول زندگی شرافتمندانه و توحیدی، تکیه بر امداهای الهی و همچنین خودباوری و تکیه بر نیرو و توان خودی است، کشورهایی که این اصل دینی و اخلاقی را لازمه سیاست راهبردی و مدیریتی خود قرار نداده‌اند و به ابرقدرت‌های جهان سرمایه‌داری تکیه کرده‌اند، کشورهای زبون و بی‌مقداری هستند که با کوچک‌ترین اشاره اربابان خود هویت و اصالت خود را فراموش کرده و سرتعظیم و کرنش در برابر طاغوتیان زمان فرود می آورند. خدای متعال در سوره مبارکه انفال می فرماید: «يا أَيُّهَا النَّبِيُّ حَسْبُكَ اللَّهُ وَ مَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنين؛[4]اى پيامبر! خداوند و مؤمنانى كه از تو پيروى مىكنند، براى حمايت تو كافى است( فقط بر آنها تكيه كن)!» اگر استمداد از مردم و دلگرمى به حمايتشان با توجّه به خواست خدا باشد، منافاتى با توحيد ندارد. شرك آنجاست كه در برابر قدرت و خواست خدا، تكيه به ديگران شود. امّا تا وقتى كه دلها و انديشهها و حمايتها را شعاعى از ارادهى الهى بدانيم، در مدار توحيد قرار داريم».[5]
4-مهارت قوی شدن در تمام ابعاد زندگی
برخی از ساده اندیشان هر گونه تلاش و کوشش در جهت تقویت قوای نظامی را خلاف برنامه‌های مدیریتی و اقتصادی تعریف می‌کنند، گاهی اوقات این چنین شبهه مطرح می‌شود که چرا به جای صرف هزینه برای تقویت بنیه نظامی آن را در جهت تقویت اقتصاد و سایر نیازهای اجتماعی همچون حل مشکل بیکاری و ... قرار نمی‌دهند؛ این در حالی است که در دنیای استکباری بسیاری از حکومت‌های طاغوتی در کمینند که کشورهای ضعیف و ناتوان را از پای درآورند، به همین جهت قدرت و توان نظامی ابزار بازدارنده و اهرمی برای امنیت اقتصادی، اجتماعی و ملّی است و به دنبال آن قوی شدن جامعه اسلامی در تمام ابعاد اجتماعی را در پی خواهد داشت. «وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَ مِنْ رِباطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَ عَدُوَّكُمْ؛[6] هر نيرويى در قدرت داريد، براى مقابله با آنها [دشمنان]، آماده سازيد! و (همچنين) اسب‌هاى ورزيده (براى ميدان نبرد)، تا به وسيله آن، دشمن خدا و دشمن خويش را بترسانيد!». به اذعان محققان قرآن «اين آيه دستور آماده باش همه جانبهى مسلمانان در برابر دشمنان و تهيه هر نوع سلاح، امكانات، وسايل و شيوههاى تبليغى حتّى شعار و سرود را مىدهد كه رعايت اين دستورات، سبب هراس كفّار از نيروى رزمى مسلمانان مىشود».[7]
5-مهارت تقویت اتحاد و برادری
یکی از ارکان و عناصر تقویت جامعه اسلامی، مهارت حفظ اتحاد و برادری است، جامعه‌ای که به خوبی این روحیه انسان دوستانه را در بین اعضای خود فرهنگ سازی کرده است، در تمام عرصه‌های زندگی به دنبال خیر رسانی و نوع دوستی و دستگیری از دیگران است، این چنین جامعه‌ای درد برادر دینی را درد خود می‌پندارد و برای رفع آلام و نیازهای آنها احساس مسئولیت و وظیفه می نماید. «فَإِنْ تابُوا وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ فَإِخْوانُكُمْ فِي الدِّينِ وَ نُفَصِّلُ الْآياتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ؛[8] (ولى) اگر توبه كنند، نماز را برپا دارند، و زكات را بپردازند، برادر دينى شما هستند؛ و ما آيات خود را براى گروهى كه مىدانند (و مىانديشند)، شرح مىدهيم!». علامه طباطبایی در ذیل این آیه شریف این چنین بیان می دارد: «و اگر در اين آيه و در آيه" إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ- مؤمنان برادران يكديگرند" مسأله تساوى در حقوق را به برادرى تعبير كرده براى اين است كه دو برادر دو شاخه هستند كه از يك تنه جدا و منشعب شده اند و اين دو در همه شئون مربوط به اجتماع خانواده و در قرابتى كه با اقربا و فاميل دارند مساوى هستند».[9]
پی نوشت ها:
[1]. انفال/41.
[2]. تفسير نور، ج3، ص322.
[3]. انفال/46.
[4]. همام/64.
[5]. تفسير نور، ج3، ص351.
[6]. انفال/60.
[7]. تفسير نور، ج3، ص344.
[8]. توبه/8.
[9]. ترجمه تفسير الميزان، ج9، ص: 212.
در سبک زندگی قرآنی، انسان مال و دارایی خود را بر اساس رهنمودهای قرآنی مدیریت می کند، نوع عملکرد انسان دایر مدار رهنمودهای قرآنی است.