بسم الله الرحمن الرحیم
مقدمه:
هرساله شیعیان و محبان خاندان عصمت و طهارت به عشق امام معصوم و مظلوم خود حضرت ابا عبد الله الحسین (علیه السلام) با برگزاری با شکوه مجالس عزای حسینی ارادت و دوستی خود را به این امام همان اعلام می‌دارند؛ و با برپا کردن حسینیه‌ها تکیه‌ها و اقامه عزا از قاتلان و مسببان واقعه عاشورا اعلام برائت و بی زاری می‌جویند در واقع برگزاری این جلسات با استناد به آیات و روایت یک نماد واقعی از تولی و تبری در بستر جامعه دینی به حساب می‌آید.
حضرت ابو عبد اللَّه عليه السّلام در ضمن حديث طولانى فرمودند:
«كسى كه يادى از حضرت حسين بن على عليهما السّلام نزدش بشود و از چشمش به مقدار بال مگس اشك خارج شود اجر او بر خدا است و حقتعالى به كمتر از بهشت براى او راضى نيست.»[1]
حال سوالی که در این نوشتار به دنبال جواب آن هستیم این است که اولاً تولی و تبری چیست؟ ثانیاً چگونه مجالس عزاداری ابا عبدالله الحسین(علیهم السلام) نمادی از تولی و تبری محسوب می شود؟
تولی و تبری
واژه تولی از ماده (و-ل-ی) گرفته شده است و به معنای قرار گرفتن چیزی در کنار چیزی دیگر می باشد به گونه ای که فاصله ای بین آنها نباشد [2]
تبری از ماده (برء) به معنای دوری ازهر نقص و عیبی و کنا گیری از چیزی است که انسان از نزدیک شدن باآن تنفر دارد [3]در فرهنگ قرآن تولی و یعنی سر سپردن و دوستی با خدا و پیامبر و کسانی که از جانب آنها تعین شده اند و تبری یعنی دور شدن و کنار گیری و تنفر از دوشمنان خدا و پیامبر خدا و ابراز بیزاری و انزجار از کسانی که تن به ولایت و سرپرستی خدا و رسول خدا نمی دهند.
اهمیت تولی و تبری در آیات و روایت
تمایل به خوبی‌ها و دوری جستن از بدی و ناپاکی و آلودگی‌ها ریشه در فطرت انسان‌ها دارد. اگر انسان به این خواست و تمایل فطری خود بی اعتنا باشد، چه بسا انسان روزی خود را در میان منجلاب گناه و ناپاکی بیند منجلاب و تاریکی که در اثر بی تفاوتی نسبت به آن برای انسان حاصل شده است.
با این اشاره به سراغ آیات قرآن می رویم و مسأله تولّی و تبرّی را در قرآن مجید مورد توجه قرار می دهیم:
«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تَتَوَلَّوْا قَوْماً غَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ [ممتحنه/13]اى كسانى كه ايمان آوردهايد! با قومى كه خداوند آنان را مورد غضب قرار داده دوستى نكنيد.»
ای كسانی كه ایمان آورده اید! با قومی كه خداوند آنان را مورد غضب قرار داده، دوستی نكنید! یا أَیُّهَا يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ كُونُوا مَعَ الصَّادِقينَ [توبه، /119] اى كسانى كه ايمان آوردهايد! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهيزيد، و با صادقان باشيد!»
اهل بیت پیامبر (ص) معیار تولی و تبری
با توجه به جایگاه ممتاز اهل بیت پیامبر و با توجه به وجوب محبت و دوستی خاندان عصمت و طهار علیهم السلام بر تمام مسلمانان واجب است که به این فرمان الهی تن دهند و قلوبشان را سرشار از محبت و پیروی از این ذوات مقدسته کنند.« قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى[شوری/23] بگو: «من هيچ پاداشى از شما بر رسالتم درخواست نمىكنم جز دوستداشتن نزديكانم [اهل بيتم]لذا لازمه این دوستی و محبت در درجه اول اطاعت وپیروی از آنها می باشد و در درجه دوم لزوم اجتناب و فاصله گیری از دشمنان می باشد
عزاداری برای امام حسین علیه السلام
عزاداری برای امام حسین علیه السلام در واقع تنها یک مراسم غم انگیز و گریه آور و سوزناک نیست؛ بلکه این جلسه در خود داری یک ظاهر آشکار و یک باطن پر معنا می باشد؛ به این معنا که کسانی که در این جلسات شرکت می کنند در مرتبه اول محبت پیامبر اکرم (صلی الله علیه واله و سلم) و فرزندان پاک و مطهر آنها باعث شده که در این جلسات عزاداری شرکت کنند و در واقع با شرکت در این جلسات به دنبال تثبیت این محبت در روح و جان خود می باشند تا با احرم محبت نسبت به این خداندان عصمت و طهارت؛ ادامه دهنده ی راه و آرمانهای مقدس ایشان باشند «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ كُونُوا مَعَ الصَّادِقینَ[توبه/119] اى كسانى كه ایمان آوردهاید! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید، و با صادقان باشید!» و همچنین عزاداران حسینی با بیت خود با آرمانهای امام خود مبنی بر ظلم ستیزی و یاری دین خدا پای این حسینیه ها بر سر و سینه می زنند که هیچ گاه اجازه تکرار تاریخ را نمی دهند و به هیچ وجه همانند مردم کوفه به یاری ظالم نمی شتایند پيامبر (ص) فرمود:«انَّ مُحَمّداً وَ آلَهُ خَيْرُالْبَرِيَّةِ ... تُوالى مَنْ والاهُمْ وَ تُعادى مَنْ عاداهُمْ ...» [4]محمّد و دودمان او بهترين مردمند، با دوستانشان دوستى و با دشمنانشان، دشمنى مىكنى.
نتیجه گیری و پیام ها
1- عزاداری نباید تنها صرف گریه کردن باشد؛ بلکه این عزاداری می‌بایست اعلام بیعتی نسبت به آرمانهای مقدس امام حسین علیه السلام باشد.
2- شرکت کردن در مجالس عزاداری حسینی عشق و محبت را نسبت به ائمه اطهار (علیهم السلام) بیشتر می کند و باعث کینه و نفرت نسبت به قاتلان ایشان می شود.
پاورقی
1. كامل الزيارات / ترجمه ذهنى تهرانى ؛ ؛ ص324
2.ولاءها و ولايتها، شهيد مرتضى مطهرى، ص 3، به نقل از مفردات راغ
3. التحقيق فى كلمات القرآن، حسن مصطفوى، ج 1، ص 224، ترجمه الميزان، ج 9، ص 196
4. بحار الأنوار (ط - بيروت) ؛ ج22 ؛ ص279
منبع:
ابن قولويه، جعفر بن محمد - ذهنى تهرانى، محمد جواد، كامل الزيارات / ترجمه ذهنى تهرانى، 1جلد، انتشارات پيام حق - تهران، چاپ: اول، 1377 ش.
مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (ط - بيروت)، 111جلد، دار إحياء التراث العربي - بيروت، چاپ: دوم، 1403 ق.