حضرت زهرا سلام الله علیها در طی یک اقدام پرورشی، چندین ثمره تربیتی مهم را برای فرزند خود به ارمغان آورد.
در دنیای مدرن امروز که پیشرفت تکنولوژی به اوج خود رسیده، فرصت‌ها و تهدید‌های بسیاری را به وجود آورده است. یکی از مهم‌ترین این تهدیدها نحوه تربیت فرزندان است چرا که متاسفانه روزانه شاهد افزایش آسیب های تربیتی در جامعه هستیم؛ به گونه‌ای که تشویش خاطر والدین را به دنبال داشته است.
با توجه به شرایط پیچیده و خطرناک امروزی که انحرافات به راحتی در دسترس کودک قرار گرفته، تربیت صحیح فرزند تبدیل به یک چالش مهم برای والدین شده است.
اسلام به عنوان آخرین و کامل‌ترین دین آسمانی برای تمام زوایای زندگی بشر از جمله مساله تربیت فرزند برنامه‌ای جامع و کاربردی عرضه کرده است.
در اهمیت تربیت فرزند همین بس که امام صادق علیه السلام فرمودند: فرزند صالح میراث خداوند به بنده مؤمنش است.[1] پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیز فرمودند: پدر و مادری که فرزند صالح داشته باشند خوشبخت خواهند بود.[2]
الگوی عملی تربیت فرزند
حضرت زهرا سلام الله علیها به عنوان اسوه‌ای معصوم برای والدین، الگوی عملی تربیت فرزند را به تصویر کشیده است و فرزندانی را تربیت نمود که هر کدام به تنهایی آبروی بشریت شدند.
با مطالعه و کاوش در زندگانی این بانوی مکرمه، می‌توان سبک تربیتی صحیح فرزندان را به دست آورد که در اینجا تنها به یک مورد اشاره می شود.
یکی از برنامه‌های تربیتی حضرت فاطمه علیها السلام این بود که از فرزند خود می‌خواست به مسجد رفته و به وحی الهی که از لبان پیامبر خارج می‌شود گوش فرا دهد و بعد از بازگشت به خانه آن‌ها را برای مادر نقل کند.[3]
در وهله اول شاید برای خواننده محترم این کار بسیار ساده جلوه کند ولی با دقت کارشناسی به این اقدام حضرت متوجه می‌شویم ایشان با همین کار به ظاهر ساده فواید تربیتی متعددی را برای فرزند خود تدارک دیده است.
بانوی دو عالم برای دانستن وحی نیازی نبود که فرزند هفت ساله خود را به مسجد بفرستد چراکه می‌توانستند به راحتی از امیرالمومنین علیه السلام بپرسند. در نتیجه می توان گفت که این اقدام یک برنامه پرورشی برای کودک بوده است. در این اقدام حضرت ثمرات متعدد تربیتی وجود دارد که به برخی اشاره می شود:
حضور در مسجد
در دورانی که فضای مسموم جامعه دارای جذابیت‌های کاذب برای فرزندان است حضور آن‌ها در مسجد می‌تواند به عنوان یک واکسن عمل کند. در آموزه‌های اسلامی حضور در مسجد دارای فواید بسیاری است که امام حسن علیه السلام به هشت مورد آن اشاره می‌کنند:
نشانه‌اى محکم و استوار، دوستى قابل استفاده، علمی کمیاب، رحمتى مورد انتظار، سخنى که انسان را به راه راستش کشاند، سخنى که او را از پستى برهاند، ترک گناهان به خاطر شرم از خدا یا ترک گناهان به خاطر خوف از خدا.[4]
ارتباط با عالمان دین
ارتباط با عالم دین یکی از مهم‌ترین فواید تربیتی است؛ زیرا امیرالمومنین علیه السلام فرمودند: با علما هم‌نشین باش تا علمت زیاد، ادبت نیکو و جانت پاک گردد.[5]
آموزش معارف دین
آموزش معارف اسلامی یکی دیگر از اهداف تربیتی حضرت زهرا سلام الله علیها بوده است. امیرالمومنین علیه السلام فرمودند: دانش ما اهل بیت را به کودکان خود آموزش دهید که برای آنان سودمند است تا منحرفین با دیدگاه های خود، آنان را مغلوب خود نسازند.[6]
تقویت حافظه
یکی دیگر از اهداف تربیتی این است که کودک زمانی که می‌داند باید مطالب گفته شده توسط پیامبر را برای مادر بزرگوارش نقل کند، تلاش خواهد کرد که تمام سخنان را حفظ کند و این بهترین راهکار برای تقویت حافظه کودک است.
تقویت قدرت بیان
ثمره مهم دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد استوارسازی قدرت بیان و سخنوری است. هنگامی که کودک آن چه را در ذهن دارد برای دیگری نقل می‌کند، با تکرار و تمرین، قدرت چینش صحیح کلمات و جمله بندی‌های او تقویت می‌شود.
رشد شخصیت کودک
یکی از عوامل موثر در شکل‌گیری هر چه بهتر شخصیت کودک این است که والدین به او کارهایی را بسپارند تا انجام دهد و همچنین با تمام توجه به صحبت‌های او گوش کنند و این مهم در اقدام حضرت زهرا سلام الله علیها به وضوح دیده می‌شود. وقتی فرزند می‌بیند مادر به او مسئولیت می‌دهد که به مسجد برود و کلام پیامبر را بشنود و برای او نقل کند و از طرفی مادر، با توجه کامل به سخنان فرزند دلبندش گوش فرا می دهد، این حس در او می‌جوشد که فرد مهمی شده است.
افزایش اعتماد به نفس
از معضلات مهمی که خانواده ها با آن روبرو هستند عدم اعتماد به نفس در فرزندان است. زمانی که به کودک کاری سپرده می‌شود تا انجام دهد، به او این مطلب القاء می شود که بزرگ‌ترها به تو اعتماد دارند و این، باعث افزایش اعتماد به نفش در کودک می‌شود.
نکته کلیدی
اقدام تربیتی حضرت زهرا سلام الله علیها در سن هفت سالگی فرزند صورت گرفته است. با در نظر گرفتن روایات متعدد تربیتی، سن هفت سالگی سن بسیار حساسی برای شکل گیری شخصیت، اعتقاد دینی، شکوفایی استعدادها و... می‌باشد.
بسیاری از روانشناسان و مشاورین کودک نیز بر این نکته صحه گذاشته‌اند و دستورالعمل‌های تربیتی خود را در این سن به والدین عرضه می‌کنند.
کلام آخر
حضرت زهرا سلام الله علیها به عنوان الگویی کامل و معصوم، نمونه عملی تربیت صحیح فرزند را برای بشریت به تصویر کشیده‌اند. والدین گرامی با مطالعه روش‌های تربیتی ایشان و دیگر معصومین می‌توانند فرزندان خود را به شکلی صحیح و علمی تربیت کنند تا آن‌ها را از خطرات دهشتناک تربیتی در جامعه مصون بدارند.
پی نوشت
[1] من لا یحضره الفقیه، ج3، ص481.
[2] عده الداعی، ج1، ص86.
[3] بحارالانوار، ج43، ص338.
[4] تحف العقول، ص235.
[5] غرر الحکم، ج1، ص341.
[6] تفصیل وسائل الشیعه، ج27، ص44.
روانشناسان در جهت تربیت فرزندان راهکارهایی ارائه کرده‌اند که قابل استفاده است ولی از آنجایی که معصوم نیستند، احتمال خطا در آن وجود دارد. معارف اسلامی در جهت تربیت صحیح فرزندان، برنامه جامع و کاملی را عرضه کرده است و از آنجایی که متصل به منبع عصمت است، خطایی در آن وجود ندارد. ما با چاوش در این معارف می‌توانیم مطمئن‌ترین و کاربردی ترین روش تربیتی را استخراج کنیم.