گرچه برخی انسان‌ها مبتلا به گناه می‌شوند اما در مجموع در خلقت انسان‌ها نسبت به عدم آفرینش آن‌ها برتری و خیر بیشتری وجود دارد.
یکی از سوالاتی که همیشه ذهن انسان را به خودش مشغول می‌کند؛ علت آفرینش انسان‌های گناهکار از سوی خداوند است.
چرا خداوند برخی انسان‌ها را که می‌دانست سرانجامی جز آلوده شدن به گناه ندارند، آفرید؟
در ادامه سعی داریم به صورت مختصر به این موضوع پاسخ بدهیم.
هدف‌داری تمام خلقت خداوند
ابتدا باید این نکته را بیان کنیم که خداوند هیچ کاری را بدون هدف انجام نمی‌دهد. بدون شک آفرینش تمام موجودات دارای هدف است.
آیات متعددی در قرآن به این موضوع اشاره کردهاند:
«وَ ما خَلَقْنَا السَّماءَ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما باطِلا؛[۱] ما آسمان و زمين و آنچه را ميان آن‌هاست بيهوده نيافريديم.»
خیر بودن تمام آفرینش
خداوند کمال و خیر محض است؛ بنابراین هیچ آفریده‌ی بد و ناپسندی در خلقت او وجود ندارد. در قرآن کریم درباره خلقت خداوند می‌خوانیم:
«الَّذي أَحْسَنَ كُلَّ شَيْءٍ خَلَقَه؛[۲]او همان كسى است كه هر چه را آفريد نيكو آفريد.»
غلبه خوبی‌های عالم دنیا بر بدی‌های آن
بدون شک در عالم دنیا آفات و شروری نیز وجود دارد؛ زلزله‌ها، بیماری‌ها و... از این جمله هستند؛ اما این حوادث اصل کلی خیر بودن آفرینش خداوند را زیر سوال نمی‌برد.
دانمشندان کلام دلایل مختلفی برای شرور گفته‌اند از جمله این که عالم دنیا به گونه‌ای است که ظرفیت پذیرش خیر بیشتر از این را ندارد. یعنی جز خیر از خداوند صادر نمی‌شود اما دنیا ظرفیتش کوچک است و به ناچار برخی از شرور در عالم دنیا راه پیدا کردهاند.[۳]
به عبارت دیگر عالم دنیا، محل تزاحمات و درگیری‌هاست؛ نفع یک موجود در گرو آسیب‌رساندن به دیگری است؛ با این وجود خیر این دنیا به طور کلی بر شر و بدی آن غلبه دارد، پس خلقت آن بهتر از عدم خلقتش است.
انسان‌های گناهکار نیز از دایره آفرینش حضرت حق بیرون نیستند و بدون شک خداوند از خلقت آن‌ها هدفی داشته و آفریدن آن‌ها دارای مصلحت و خیر است.
انسان برترین آفریده‌ی خداوند
طبق آموزه‌های قرآن، انسان خلیفه خداوند در روی زمین و برترین موجود آفرینش است:
«وَ إِذْ قالَ رَبُّكَ لِلْمَلائِكَةِ إِنِّي جاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَليفَة؛[۴] و [ياد كن] هنگامى كه پروردگارت به فرشتگان فرمود: مسلماً من جانشينى در زمين قرار خواهم داد.»
البته باید توجه داشته باشیم که هر انسانی نمی‌تواند به مقام خلافت خداوند برسد. این مقام فقط برای انسان‌ها پاک و معصومی است که به درجه‌ای بالایی از کمال رسیده‌اند.
انسان موجودی دارای اختیار
یکی از مهم‌ترین شاخصههای انسان، اراده و اختیار است. فرشتگان و حیوانات از اراده و اختیار انسانی برخوردار نیستند.
انسان در پرتو اختیار و اراده می‌تواند راه کمال یا شقاوت را برگزیند. اگر راه سعادت را انتخاب کند و بر اساس دستورات خداوند عمل کند به تکامل می‌رسد.
این شاخصه انسانی موجب شده است که برخی انسان‌ها بر خلاف دستورات دین عمل کرده و خود را به هلاکت بیاندازند.
تکامل انسان در گرو داشتن اختیار
یکی از جنبه‌های کمال انسانی همین قدرت انتخاب اوست. اگر خداوند به طور کلی اراده را از انسان می‌گرفت تمام آدمیان در راه صحیح حرکت می‌کردند. اما در این صورت دیگر انسان فرقی با سایر موجود نداشت.
اگر انسان بدون اختیار رفتار و کردار درست را انجام دهد، دیگر مستحق پاداش و ثواب نخواهد بود. زمانی می‌توانیم از تکامل و رشد انسان سخن بگوییم که کارهای او براساس اراده و انتخاب خودش باشد.
نتیجه و پاسخ به سوال
با توجه به مقدماتی که بیان کردیم جواب سوال روشن می‌گردد. تکامل انسان در گرو داشتن اختیار بوده و خداوند انسان را با همین ویژگی و در بهترین حالت آفریده است؛ بنابراین از جهت آفرینش خداوند هیچ اشکال و ایرادی وجود ندارد.
اما این خود انسان است که با اختیار خود مسیر اشتباه و غلط را انتخاب می‌کند؛ بنابراین مسئول گناه انسان خود اوست نه خداوند.
به عبارت دیگر در این جا امر بین دو حالت قرار دارد: یا خلقت انسان در بهترین حالت خودش و همراه با اختیار یا خلقت انسان بدون اختیار. بدون شک در اختیار انسان حکمت و مصلحتی نهفته است که بر گناهِ انسان‌های گناهکار غلبه دارد. همانطور که نسبت به دنیا عرض کردیم گرچه شرور و بدی‌های دارد اما خلقت آن در مجموع بهتر از عدم خلقت آن است.
پی‌نوشت
[۱] سوره ص، آیه۲۷.
[۲] سوره سجده، آیه۷.
[۳] برای اطلاع بیشتر می‌توانید لینک https://btid.org/fa/book/100545 دنبال کنید.
[۴] سوره بقره، آیه۳۰.
انسان برترین و بالاترین مخلوق خداوند است. یکی از ممیزات و شاخصههای اصلی آفرینش انسان، برخورداری او از اراده و اختیار است. اختیار سبب شده است که برخی انسان‌ها از مسیر درست منحرف شده و به گناه آلوده شوند. گرچه برخی انسان‌ها به گناه آلوده می‌شوند اما به صورت کلی در خلقت انسان‌ها نسبت به عدم خلقت آن‌ها مصلحت و خیر بیشتری نهفته است.