امت‌های پیشین به خاطر گناهانی که داشتند و مخالفت‌هایشان با پیامبران الهی دچار عذاب استیصال شده و همگی نابوده می‌شدند.
در قرآن می‌خوانیم که خداوند عذاب‌های سخت و هولناکی را بر امت‌های گذشته به خاطر گناهانشان نازل کرده است. از جمله هلاکت قوم عاد با تندبادی وحشتناک[۱] و عذاب قوم ثمود با صاعقه که داستان آنها در قرآن آمده است.[۲]
یکی از عذاب‌هایی که در قرآن به آن اشاره شده و به عنوان معجزه‌ی حضرت موسی(علیه‌السلام) شناخته می‌شود غرق شدن فرعونیان در رود نیل است. بعد از آن که حضرت موسی(علیه‌السلام) با عصا آب را شکافت و قوم بنی‌اسرائیل توانستند از رود نیل عبور کنند، فرعونیان که به دنبال آنها وارد رود شده بودند در آب غرق شده و همگی از بین رفتند.[۳]
برخی ماجرای فرعونیان و بنی‌اسرائیل را با ماجرای هلوکاست مقایسه می‌کنند و می‌پرسند اگر داستان حضرت موسی(علیه‌السلام) صادق است چرا خداوند هیلتر را به خاطر سوزاندن یهودیان مجازات نکرد؟
مشخص است که این سخن چقدر باطل و به دور از حقیقت است.
چرا خداوند یهودیان را از دست هیتلر نجات نداد؟
نخست آنکه بیشتر داستان هلوکاست دروغ است و یهودیان هیچ سند معتبری برای ادعاهایشان ارائه نکرده‌اند.
دوم این که بر فرض صحت این داستان مقایسه‌ی بنی‌اسرائیل با یهودیان امروزی مقایسه‌ای کاملا غلط و اشتباه است.
خداوند به خاطر وجود حضرت موسی(علیه‌السلام) و انتخاب درست بنی‌اسرائیل در اطاعت از دین حق، آنها را از دست فرعونیان نجات داد.
اما یهودیانِ امروز به خاطر مخالفت با پیامبر آخرالزمان حضرت محمد(صلیاللهعلیهوآله) از مسیر حق منحرف شده و گمراه هستند.
چرا اکنون عذاب خداوند باعث نابودی مردم نمی‌شود؟
ممکن است این سوال در ذهن ایجاد شود که چرا اکنون و در زمان ما دیگر شاهد عذاب‌های شدید و سخت خداوند نسبت به کافران و ملحدان نیستیم؟
در ادامه به این سوال پاسخ می‌دهیم.
انواع عذاب
عذاب‌های الهی تقسیم‌بندی‌های گوناگونی دارد. در یک تقسیم عذاب به دو دسته عذاب استیصال و عذاب غیر استیصال تقسیم می‌شود.
عذاب استیصال به عذاب‌هایی گفته می‌شود که در اثر آن تمامی افراد یک قوم و یا یک گروه نابود می‌گردد؛ نظیر آنچه در امت‌های گذشته رخ داده است.
در مقابل عذاب غیر استیصال عذابی است که منجر به هلاکت تمامی افراد یک امت نمی‌شود و تنها افراد خاص و معدودی را شامل می‌شود مانند زلزله‌‌ها و بیماری‌های محدود.[۴]
عذاب غیر استیصال
این عذاب با توجه به مصلحت‌های مختلفی که خداوند در نظر دارد؛ ممکن است دامن یک یا هزاران انسان را بگیرد.
به عنوان مثال ممکن است شخصی به خاطر ظلم وستمی که کرده در یک حادثه آتش‌سوزی به طور کامل بسوزد و از بین برود.
برخی اپیدمی‌ها و بیماری‌های فراگیری که گاهی در جهان شیوع پیدا می‌کند نیز می‌تواند ناشی از این مسئله باشد.
در قرآن کریم علت بروز این مشکلات خود انسانها معرفی شدهاند:
ظَهَرَ الْفَسادُ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاس؛[۵] فساد، در خشكى و دريا به خاطر كارهايى كه مردم انجام دادهاند، آشكار شده است.»
البته باید دقت کنیم نمی‌توان گفت تمام افرادی که در این نوع حوادث از دنیا می‌روند گناهکار و مشمول عذاب الهی بوده‌اند.
چه بسا شخصی اجلش فرا رسیده و این حادثه بهانه‌ای برای فوت او بوده است و حتی در آخرت به سبب درد و رنج ناشی از این بیماری، از اجر و پاداش اخروی نیز بهره‌مند گردد.
هم چنین از طرفی دلیلی ندارد که هر انسان ظالم و ستمکاری در این حادثه از بین برود چه بسا خداوند به خاطر مصلحتی هنوز به او اجازه زندگی بدهد.
باید توجه کنیم ظرف دنیا، گنجایش رسیدگی به تمام ظلم‌ها و ستم‌های افراد را ندارد.
برداشته شدن عذاب استیصال بعد از پیامبر
بعد از پیامبر گرامی اسلام(صلیاللهعلیهوآله) عذاب استیصال از سر انسانها برداشته شده است.[۶]
در آیات قرآن آمده است که وقتی مشرکان از پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) درخواست کردند تا در صورت صدق ادعای پیامبری حضرت محمد(صلیاللهعلیهوآله) بر سر آنها عذاب نازل شود؛ خداوند در جواب‌شان فرمود:
«وَ ما كانَ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ وَ أَنْتَ فيهِمْ وَ ما كانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَ هُمْ يَسْتَغْفِرُون؛[۷] ولى (اى پيامبر!) تا تو در ميان آنها هستى، خداوند آنها را مجازات نخواهد كرد؛ و (نيز) تا استغفار میكنند، خدا عذابشان نمى‌كند.»
در این آیه خداوند دو دلیل برای عذاب نکردن مشرکان ذکر می‌کند: وجود نبی مکرم اسلام(صلیاللهعلیهوآله) و استغفار مردم.
تمام مردم جهان مخاطب دین پیامبر
پیامبر اسلام(صلیاللهعلیهوآله) آخرین فرستاده‌ی خداوند است و مخاطب ایشان یک قوم یا گروه خاص نیستند. دین ایشان یک دین جهانی است و شامل تمام اقوام و گروه‌ها در سراسر عالم می‌شود.
در آیات قرآن می‌خوانیم
«وَ ما أَرْسَلْناكَ إِلاَّ رَحْمَةً لِلْعالَمين؛[۸] ما تو را جز براى رحمت جهانيان نفرستاديم.»
از آن‌جا که دعوت حضرت محمد(صلیاللهعلیهوآله) عام است، دین و پیام حضرت سبب نجات تمام مردمی که دعوت حضرت را لبیک بگویند، خواهد شد؛ از این رو پیامبر اسلام(صلیاللهعلیهوآله) رحمتی برای تمام جهانیان در آیات قرآن معرفی شدهاند.
امامان معصوم(علیهم‌السلام) امان اهل زمین در نبود پیامبر
از پیامبر(صلوات‌الله‌علیه) روایتی است که در آن اهل بیت حضرت(علیهم‌السلام) را عاملان امنیت مردم زمین می‌دانند. حضرت می‌فرمایند:
«النُّجُومُ أَمَانٌ لِأَهْلِ السَّمَاءِ وَ أَهْلُ بَيْتِي أَمَانٌ لِأُمَّتِي؛[۹] همان‌طوری که ستارگان امان برای اهل آسمان هستند اهل‌بیت من نیز امان برای اهل زمین هستند.»
نتیجه
از مجموعه آنچه گفتیم مشخص می‌شود عذاب دسته جمعی و کلی که به عنوان عذاب استیصال شناخته می‌شود از سر مردم آخرالزمان برداشته شده است.
اما عذاب‌های محدود و معدود همچنان در میان انسانها وجود دارد. چنانکه همه‌ی ما هر روز از اخبار زلزله و سونامی و انواع بیماری‌های جدید در سراسر دنیا اطلاع پیدا می‌کنیم.
پی‌نوشت
[۱] سوره قمر، آيه۱۹.
[۲] سوره هود، آيه ۶۵.
[۳] سوره دخان، آیه ۱۷ به بعد.
[۴] راه و راهنماشناسی، ص۱۲۹.
[۵] سوره روم، آیه۴۱.
[۶] عذاب استیصال در قرآن با تکیه بر تفسیر المیزان، پژوهشنامه‌ی معارف قرآنی، شماره۲۷.
[۷] سوره انفال، آیه۳۳.
[۸] سوره انبیاء، آیه۱۰۷.
[۹] کمال‌الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۲۰۵.
عذاب‌های خداوند به دو دسته عذاب استیصال و عذاب غیر استیصال تقسیم می‌شود. عذاب استیصال عذابی است که شامل تمام یک قوم یا گروه شده و موجب نابودی همگی ایشان می‌شود. در مقابل عذاب غیر استیصالی عذابی است که تنها برخی افراد را دربرمی‌گیرد و ممکن است یک یا هزاران انسان را از بین ببرد.