حالات و توجهات انسان، از جمله یاد خداوند، همواره در معرض تغییر و تحول و در معرض زوال است. از این جهت برای ابقا و استمرار آن توجه قلبی باید از ذکر لفظی کمک گرفت، تا یاد خداوند فراموشمان نگردد. بنابراین دو فائده و هدف را می توان برای ذکر برشمرد و البته فائده و هدف اول بهتر و والاتر است.
نتیجه می گیریم که پیش از بیان ذکر لفظی، مرتبه نازلی از یاد خداوند در انسان پدید آمده است و پس از آن، مرتبه عالی تری از یاد خداوند پدید می آید. وقتی انسان ذکر می گوید در ابتدا به یاد خداوند می افتد؛ زیرا اگر بکلّی از خداوند غافل باشد، در مقام ذکر گفتن بر نمی آمد.
هر قدر هم توجه انسان ضعیف باشد، قبل از ذکر به خداوند توجه می یابد و سپس ذکری می گوید که حاکی از یاد خداوند است. پس قبل از ذکر مرتبه ای از یاد خداوند در ما وجود دارد.
امام راحل به نقل از استادشان آیت الله شاه آبادی رحمهما الله می فرمودند: شخص ذاكر باید در ذكر مثل كسی باشد كه به طفل كوچك كه زبان باز نكرده، می خواهد كلمه ای یاد بدهد باشد، آنقدر تكرار می كند تا او به زبان آید و خود ادا كند، ما هم باید به قلب خود كه زبان ذكر باز نكرده، ذكر را یاد دهیم و نكته تكرار اذكار همین است كه زبان قلب باز شود و علامت باز شدن زبان قلب این است كه زبان از قلب تبعیت كند و سختی تكرار ذكر از بین برود.
باید دانست كه عبادات و اذكار ظاهری ما رمزند و حاكی از رازهای باطنی هستند.
پس برای راهیابی ذكر زبانی به قلبی باید با توجه و حضور باشد نه صرف لقلقه زبان.
در روایتی از پیامبر نقل شده كه فرمودند: بهترین چیزی كه آفتاب برآن طلوع كرده ذكر خدای تعالی است چراكه خدا خبر داده از خودش: من همنشین كسی هستم كه یاد كندمرا [1]
پی نوشتها:
[1] عده الداعی ص187
برگرفته شده از شرح چهل حدیث امام خمینی رحمه الله ص 295
خلاصه ای از بیانات استاد لبیک در حلقه معرفت، مربوط به تاریخ 92/08/09