دور ساختن ملحدان از پوچ گرایی در زندگی، مصداقی از جهاد تبیین است.
شاخص اصلی و اساسی میان انسان و دیگر موجودات، قدرت تعقل و اندیشه است و به‌کارگیری این نیروی مهم باعث تغییر سرنوشت بسیاری از انسان‌ها شده است. از همین رو، نخستین گام دشمن انسان یعنی ابلیس و یارانش، برای انحراف انسان‌ها از مسیر حق و حقیقت، از کار انداختن این بازوی توانمند انسان‌ها و جایگزین ساختن توهم‌ها و اندیشه‌های پوچ بوده است.
انسان امروزی که به انفجار اطلاعات و پیشرفت تکنولوژی مغرور شده، به جایی می‌رسد که خدای خود را گاو می‌پندارد! و این گواهی بر پنهان ماندن حرکت عقلانی در میان انبوه انسان‌ها است.
ذهن‌های تنبل و فوران شهوت‌ها
ملحدان و دلبستگان به جهان ماده کسانی هستند که مخالفت آنها با دین‌داری، ناشی از آن است که آموزه‌های پيامبران الهی با بی‌بند و باری و ولنگاری ايشان ناهمخوان است و بر زياده‌خواهی‌ها و آزادی‌ها‌ی جنسی ايشان قيد و بند می‌زند.[1]
قرآن در مذمت این افراد چنین فرموده: «أَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلهَهُ هَواهُ؛[2] یعنی آیا دیدی کسی را که هوای نفس خویش را معبود خود قرار داده است؟» اما با این حال، تلاش برای روشن‌گری تعالیم اسلامی به مردم دنیا، مصداق مهمی از جهاد تبیین قلمداد خواهد شد.
ازلیت جهان ماده
دیدگاه ازلی و ابدی بودن جهان ماده در میان خداناباوران و آتئیست‌ها مورد تاکید قرار می‌گیرد در حالیکه بخشی از همین دیدگاه در دنیای اسلام نیز مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. پیرامون آغاز جهان ماده و چگونگی پیدایش آن، میان متکلمان و فلاسفه اسلامی اختلاف دیدگاه وجود دارد.
متکلمان بر این باور هستند که جهان ماده در یک زمان، نیست بوده و در حالت عدم قرار داشته، خداوند اراده کرد و آن را از نیستی به هستی درآورد. اما مشهور فلاسفه اسلامی بر مبنای دائمی بودن فیض خداوند، بر این باورند که جهان ماده نقطه آغاز ندارد و یک موجود ازلی است و همیشه بوده اما بی شک دائمی نیست و نقطه پایان دارد.
ولی در عین حال، بر این باورند که ازلی بودن جهان ماده منافاتی با این ندارد که وجود آن دارای وابستگی کامل به واجب الوجود بالذات باشد. این بحث یک بحث تخصصی و مهم است که طرح تفصیلی آن در کتب مرتبط باید پیگیری شود.
به هر روی، نقطه اشتراک میان این دو دیدگاه، آفرینش جهان ماده توسط خداوند است. هر دو گروه از دانشمندان جهان ماده را کاملا وابسته به خدا می‌دانند و هیچکدام پیدایش آن را خود به خود نمی‌دانند.
دانش تجربی و پرسش‌های بی‌پاسخ
دانش تجربی نقطه امید و قبله‌گاه آرزوی ملحدان عصر جدید قرار گرفته و دیدگاه‌های دین‌ستیزانه خود را بر آنها مبتنی می‌کنند. با این وجود، امروزه دانش فیزیک و کیهان‌شناسی در مورد پیدایش جهان ماده، نظریه‌های متعددی را ارائه کرده است.
نظریه بیگ بنگ یا مِه‌بانگ، یکی از معروف‌ترین دیدگاه‌ها در این رابطه است که شروع جهان را از یک انفجار بزرگ دانسته است. این دیدگاه که توسط برخی دانشمندان فیزیکی نقد شده، صرفا به کیفیت و چگونگی آغاز عالم ماده پرداخته است و اینکه در نقطه آغاز، یک انفجار بوده است.
اما چه چیزی باعث ایجاد عامل انفجار شده؟ و چرا این انفجار وجود دارد؟ اینها سوالاتی است که اگر دانشمندان فیزیک و کیهان‌شناسی به آن پاسخ داده‌اند، از منظر فلسفی و عقلی پاسخ داده‌اند نه از نظر فیزیکی.
در واقع سخن از علت و چرایی یک شیء، در حیطه فیزیک‌دان نیست، بلکه او ناچار است که وارد مقوله فلسفه شود؛ زیرا محال است یک شیء خودش بتواند خودش را ایجاد کند. هر شیء ممکنی، نیازمند علت بیرون از خود می‌باشد.
درک عاقلانه از غایتمندی جهان
ملحدان و آتئیست‌ها برای زندگی روزمره خویش، برنامه‌ریزی کرده و با رسیدن به اهدافشان، احساس رضایت می‌کنند، با این حال، با زیرپا گذاشتن قدرت اندیشه، هدفمندی جهان طبیعت را مورد انکار قرار می‌دهند.
عقل سالم می‌تواند درک کند که آفرینش هر چیزی در این عالم، خواه طبیعی و خواه مصنوعی، دارای یک هدف و غایت مشخص است که به سمت آن حرکت می‌کند.
هدف اصلى از آفرينش جهان تكامل است. هر موجودى به سمت كمال شایسته به حال خويش حركت کرده و با آفات و موانع كمال خود مبارزه می‌كند، اما كمالات دیگر موجودات، متناهى و پایان پذیر است مثل هسته‌اى كه تبديل به درختى تنومند شده و ميوه میدهد.
ولى مسير تكامل انسان‌ها نامتناهى و بی‌پایان است به هر مرتبه‌اى كه برسد مرتبه بالاترى نیز وجود دارد؛ زیرا انسان علاوه بر جسم و بدن عنصری دارای ساحت معنوی و روحانی می‌باشد و تمام کمالات و فضائل او در این بخش از انسان ثبت و ضبط می‌شود.
حرکت انسان برای رسیدن به کمالات و مکارم اخلاقی و تلاش برای حفظ، تقویت و رشد آنها، هدف خلقت انسان محسوب می‌شود.
اما رسیدن به این کمالات فقط از مسیر پیروی از دستورات دین اسلام که در مکتب شیعه تبلور پیدا کرده، مقدور می‌شود. کسی که بتواند سختی این مسیر را تحمل کند[3] و با انجام واجبات و ترک محرمات، نفس خود را تذکیه کند، قطعا در دنیا و آخرت سعادتمند خواهد بود.[4]
البته قرآن فرموده:«ما يُريدُ اللَّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَجٍ وَ لكِنْ يُريدُ لِيُطَهِّرَكُمْ؛[5] خداوند نمى خواهد مشكلى براى شما ايجاد كند؛ بلكه مى خواهد شما را پاک سازد.» یعنی عمل به دین تا جایی است که انسان به سختی دچار نشود اما اگر توانست آن را تحمل کند، قطعا به تطهیر می‌رسد.
پی نوشت:
[1]. حسن زاده، دروس معرفت نفس، ص: 217-216.
[2]. فرقان/43.
[3]. بقره/45.
[4]. شمس/9.
[5]. مائده/6.