یکی از مهم‌ترین وظیفه‌هایی که خداوند به خصوص در دوران غیبت، بر عهده علما قرار داده است، روشنگری و شناساندن حق و باطل است؛ امام حسین علیه‌السلام نیز با بیان فریضه امر به معروف و نهی از منکر، این وظیفه را به علما گوشزد می‌کند.
علما و دانشمندان در دوران غیبت امام زمان علیه‌السلام، پناه‌گاهی مطمئن برای مردم هستند و امام زمان عجل‌الله‌فرجه همگان را در حوادث و وقایع نوظهور به ایشان رجوع داده‌اند.[1] این نگاه حضرت به حوادث آینده نشان می‌دهد عالمان تنها گروهی هستند که می‌توانند همانند دژ محکمی مردم را در مقابل حوادث فتنه‌گون حفظ نموده و آنها را در مسیر سعادت و کمال رهنمون سازند.
جایگاه علما در کلام امام حسین علیه‌السلام
در اندیشه امام حسین علیه‌السلام علما از جایگاه والایی برخوردار هستند. امام علما را به نیکی یاد نموده و سخنان گهرباری درباره این قشر فهیم بیان داشته‌اند که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود:
- علما در بین مردم، مشهور به علم هستند؛
- از آنها به نیکی یاد می‌شود؛
- معروف به خیرخواهی هستند؛
- در بین مردم هیبت و شکوه دارند؛
- منشأ اثر هستند؛
- درحاجت‌ها و نیازهای مردم، واسطه‌گری می‌کنند.[2]
روشنگری و تبیین وظیفه علما
امام حسین علیه‌السلام پس از بیان این ویژگی‌های، عالمان را مورد خطاب قرار داده و می‌فرماید: «قَدْ تَرَوْنَ عُهُودَ اللَّهِ مَنْقُوضَةً فَلَا تَفْزَعُونَ»؛[3] «[شما علما] به چشم مىبينيد كه پيمان‌هاى الهى شكسته شده، ولى نمىهراسيد». این جمله نشان می‌دهد عالمان در مقابل اندیشه‌های فاسد و انحرافی دشمنان و نحله‌های انحرافی باید بایستند و اجازه ندهند تا حقایق دینی را کتمان و پیمان‌های الهی را نقض کنند. کسانی که در این راه کوتاهی کنند به‌یقین مورد غضب و دور شدن از رحمت الهی قرار خواهد گرفت.
حضرت در ادامه با اشاره به برخی از حوادث زمانه، علما را توبیخ کرده که شما علما حتی به اندازه شأن و پايگاهى كه در بین مردم دارید، کار نمی‌کنید؛ حتی برخی از آنها را مورد خطاب و عتاب قرار داده که با چربزبانى و سازش پيش ستمكاران، خود را آسوده ساخته‌اند.
اقسام عالمان در اندیشه امام حسین علیه‌السلام
هرچند دشمن درصدد است که این جایگاه و پایگاه علما را در بین مردم از بین ببرد؛ ولی همه علما در وظیفه روشنگری و تبیین حقایق، به طور عموم کوتاهی نمی‌کنند؛ براین اساس علما در کلام امام حسین علیه‌السلام، سه دسته می‌شوند:
یک. عالمانی که دست روی دست گذاشته و هیچ کاری نمی‌کنند؛
دو. علمایی که با چرب‌زبانی و سازش با دشمن، از انجام وظیفه خود شانه خالی می‌کنند؛
سه. دانشمندانی که تا سر حد امکان در انجام وظیفه الهی خود می‌کوشند.
بنابراین با توجه به اینکه یکی از وظائف علما، امر به معروف و نهی از منکر است، حضرت وظیفه علما را در انجام این امر گوشزد می‌کند.
پی‌نوشت:
[1]. ابن بابویه، محمدبن علی، کمال الدین، مصحح، غفاری، نشر اسلامیه، 1396 ق، ج2، ص484.
[2]. حرّانی، ابن شعبه، تحف العقول، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1404ق، ص237.
[3]. همان، ص238.