وجود امام غائب دارای برکات و آثار فراوانی از جمله؛ امنیت، واسطه فیض، امیدبخشی و.. است؛ هرچند لازمه تحقق برخی آثار و برکات، وجود فیزیکی امام زمان علیه‌السلام است که در دوران ظهور محقق خواهد شد.
از آنجا که هرگز زمین از حجت خالی نمی‌ماند،[1] بی‌تردید در دوران غیبت نیز باید زمین دارای حجت باشد و آن حجت، در این دوران، امام زمان علیه‌السلام است که در پرده غیبت به سر می‌برد. در اینجا سوال مهمی پیش می‌آید و آن اینکه: فایده امام غائب چیست؟
فواید امام غائب
در مورد فواید امام غائب، مطالب زیادی نوشته شده است، در یک روایت خود حضرت فرمودند: «وَ أَمَّا وَجْهُ الِانْتِفَاعِ بِي فِي غَيْبَتِي فَكَالانْتِفَاعِ بِالشَّمْسِ إِذَا غَيَّبَتْهَا عَنِ الْأَبْصَارِ السَّحَابُ وَ إِنِّي لَأَمَانٌ لِأَهْلِ الْأَرْضِ كَمَا أَنَّ النُّجُومَ أَمَانٌ لِأَهْلِ السَّمَاء»؛[2] «وجه بهرهورى از من، در غیبتم، مانند بهرهورى از آفتاب است كه ابر آن را از ديدهها نهان كرده و براستى من مایه آرامش و امنیت اهل زمينم چنان‌چه ستارهها امان اهل آسمانند.»
بنابراین می‌توان فایده امام غائب را در چند جمله خلاصه کرد:
یک. امام مایه آرامش و امنیت اهل زمین است.
دو. امام واسطه فیض بین خدا و اهل زمین است.[3]
سه. امام نگهبان دین و آموزه‌های دین است.[4]
چهار. امام مایه امیدبخشی به جهان اسلام است.[5]
برداشت‌های انحرافی
برخی مغرضان، برای رسیدن به اهداف خود، به سخنان سخیفی روی آورده و وجود امام زمان علیه‌السلام را بی‌فایده دانسته‌اند، از جمله این برداشت‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. فایده‌های نقل شده، توهم و بازی با عقل است.
جواب: فایده‌هایی که گفته شد، هرگز توهم و بازی با عقل نیست؛ زیرا همه مومنان آثار آن را می‌بینند. از باب نمونه، یکی از آثار وجود امام زمان علیه‌السلام که برای همه ملموس است، بحث انتظار و امیدبخشی است. همین که شیعیان اعتقاد به وجود امام زمان علیه‌السلام دارند و می‌دانند که زمانی ظهور خواهد کرد، بهترین گزینه برای امید به آینده و امیدواری است و امید هم سرچشمه حرکت به سمت پیشرفت و کمال است.
دو. امام باید ظاهر باشد تا اهداف امامت ادامه پیدا کند و با غیبت، اهداف محقق نمی‌شود.
جواب: اهداف نصب امام از طرف خداوند را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:
دسته اول: اهدافی که لازمه‌اش، وجود فیزیکی امام در زمین است، مانند: برقراری امنیت کامل و عدالت فراگیر در جامعه بشری، داوری بین مردم در منازعات و...،
این اهداف تا زمانی که امام در پس پرده غیبت به سر می‌برد، محقق نمی‌شود.
دسته دوم: اهدافی که لازمه‌اش وجود فیزیکی امام علیه‌السلام در زمین نیست؛ حتی اگر در غیبت باشد نیز آن اهداف محقق می‌شود، مانند: واسطه فیض بودن امام غائب بین خدا و بندگان.
بنابراین هر چند امام زمان علیه‌السلام، در ظاهر نیستند و اهدافی که لازمه وجود خارجی امام زمان علیه‌السلام است محقق نمی‌شود؛ ولی به یقین اهدافی که گفته شد، با وجود حضرت در پس پرده غیبت نیز، محقق می‌شود، پس فوایدی که در برخی روایات، برای امام غایب بیان شده، از این قبیل است.
سه. امام در دوران غیبت در حفظ دین و شریعت، نقشی ندارد و نگهداری آن را به علما واگذار کرده است.
جواب: هر چند حفظ دین و شریعت، وظیفه امام علیه‌السلام است؛ ولی در برهه‌ای از زمان این وظیفه به علما و فقهای جامع الشرائط نیز واگذار می‌گردد و این هیچ منافاتی با حفظ دین و شریعت و آموزه‌های آن توسط خود معصوم علیه‌السلام در دوران غیبت ندارد؛ زیرا دین و آموزه‌های آن از گستره فراوانی برخوردار است.
بنابراین از آنجا که علما در بین مردم هستند، باید از آموزه‌هایی که در بین مردم وجود دارد، دفاع کرده و جلوی هر گونه بدعت در دین را بگیرند[6] و از آن جهت که علما در علمشان، معصوم نبوده و احتمال خطا در فتوایشان وجود دارد، بر امام معصوم غایب است که در صورت مصلحت از خطای آن‌ها جلوگیری کند؛ ولی حفظ دین و ارزش‌هایی که از قدرت علما و فقها خارج است، به حکم عقل بر عهده خود امام علیه‌السلام است.
به هر حال در هر دو صورت، امام زمان علیه‌السلام، در حفظ دین، نقش بسزایی دارد.
بنابراین وجود امام زمان علیه‌السلام، دارای فواید فراوانی است که از طاقت این نوشته خارج است و تمام سخن‌پراکنی‌های مخالفان حضرت، بی‌جا و ناصواب است.
پی نوشت:
[1]. حرعاملی، محمدبن حسن، اثبات الهداة، اعلمی؛ 1425 ق، چاپ اول، ج1، ص172.
[2]. صدوق، ابن بابویه، کمال الدین، مصحح، غفاری، انتشارات اسلامیه، 1395 ش، ج2، ص485.
[3]. طبری، ابن جریر، نشر بعثت، 1413 ق، چاپ اول، دلائل الامامة، ص436.
[4]. ثقفی، ابراهیم بن محمد، الغارات، ط جدید، انجمن آثار ملی، 1396 ق، چاپ اول، ج1، ص153.
[5]. خزاز رازی، علی بن محمد، کفایه الاثر، نشر بیدار، 1401، ص281.
[6]. تفسیر منسوب به امام حسن عسکری علیه السلام، مدرسه امام المهدی علیه السلام، 1409 ق، چاپ اول، ص300.