در روزهای اخیر بسیاری از شهرهای ایران میزبان شهدای گمنامی بودند که به تازگی تفحص شده بودند و مردم نیز صحنه‌های باشکوهی را در تشییع این شهدا رقم زدند. به این بهانه، به بررسی دو شبهه پرتکرار در مورد شهدای گمنام پرداختیم: چرا تفحص شهدای گمنام تمام نمی‌شود؟ و چرا هویت پیکرها زودتر شناسایی نمی‌شوند تا شهیدی گمنام نماند؟
چرا هنوز شهید گمنام داریم؟
در این یادداشت به دو شبهه که شاید ذهن بسیاری، به ویژه نوجوانان و جوان را درگیر کرده باشد، پاسخ می‌دهیم:
پرسش اول: چقدر شهید گمنام داریم که هنوز هم تفحص ادامه دارد و گهگاه شاهد کشف و تشییع پیکر شهدا هستیم؟
1. تاکنون حدود ۴۵ هزار شهید مفقودالجسد شناسایی شده‌اند که حدود ۱۰ هزار نفر از آن‌ها به عنوان شهید گمنام دفن شده‌اند و تقریباً ۲۶۰۰ مفقودالجسد دیگر داریم که عملیات تفحص آن‌ها در ایران و داخل عراق ادامه دارد.
۲. اینکه پیکرهای شهدا در محل شهادت جامانده، به این دلیل است که تعداد قابل توجهی از آن‌ها همه با هم شهید و مفقود شده‌اند و کسی نتوانسته بازگردد تا محل شهادتشان را اعلام کند. یا در محاصره قرار گرفتند و تعدادی شهید و تعدادی اسیر شدند. پس مفقودالاثر شدن رزمندگان نتیجه کوتاهی نبوده، بلکه اصلاََ شرایط منطقه متفاوت بوده است؛ وگرنه حتی در عقب‌نشینی‌ها تا جایی که امکان‌پذیر بود، رزمندگان پیکرها را با خود می‌آ‌وردند؛ مگر در شرایطی که اولویت بازگرداندن مجروحان، مانع از بازگرداندن پیکر شهدا می‌شد .
پرسش دوم: چرا از همه آزمایش DNA نمی‌گیرند تا هیچ شهیدی گمنام نماند؟
۱. تاکنون از حدود ۷۰ درصد خانواده معظم شهدای مفقودالاثر نمونه‌گیری شده است. تعداد قابل توجهی از والدین شهدای مفقود الاثر نیز رحلت کرده‌اند و امکان نمونه‌گیری DNA نیست .
۲. نه‌تنها در ایران بلکه در خارج از کشور هم روند استحصال DNA از جسم سخت همانند استخوان‌ها و دندان‌ها برای شناسایی، بسیار دشوار است؛ خصوصاََ در دو حالت:
الف. استخوان در محیط‌های قلیایی مانند مناطق جبهه‌های جنوب باشد. (اکثر مفقودین دفاع مقدس در این مناطق هستند)
ب. جسم به مدت طولانی در معرض تابش آفتاب بوده باشد.
۳. با توجه به میزان پیشرفت علمی کشورها و تجهیزات فنی، روند شناسایی متفاوت است و معمولاََ در بهترین حالت، شش ماه به طول می‌انجامد.
۴.در سایر کشورها نیز وضع به این شکل است. مثلا در مجموع ۲ هزار مفقودالجسد جنگ ترکیه و یونان در جزیره قبرس در طول ۴۷ سال گذشته، فقط هزار نفر پیدا شده‌اند که از آن‌ها نیز تنها ۶۰۰ نفر، آن هم با کمک آمریکایی‌ها شناسایی شده‌اند و مابقی حتی با کمک آمریکایی‌ها هم شناسایی نشده‌اند. پس کشف استخوان‌های مفقودین -حتی با تجهیزات مدرن امروزی- لزوماََ به شناسایی آن‌ها نمی‌انجامد.