امیرالمومنین علیه‌السلام در تمام ملاکات قرآنی در بالاترین درجه و سرآمد همه است.
خداوند متعال در قرآن معیارهایی برای برتری، فضیلت و برگزیده بودن بیان کرده است و برخی از ویژگی‌های انسانی را ملاک برتری بر دیگران قرار داده است. امیر المومنین علیه‌السلام در همه این ملاک‌ها سرآمد همه بوده و از رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله بر فضیلت داشتن آن امام همام نسبت به تمام انسان‌ها در همه ملاک‌ها روایت نقل‌شده است.
تقوا
خداوند متعال در قرآن، تعصبات قومی و قبیله‌ای را کنار گذاشته و ملاک برتری افراد را از هر قوم و قبیله‌ای بر اساس تقوا دانسته است: «إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ»؛[1] «همانا گرامی‌ترین شما در نزد خدا باتقواترین شماست».
امیر المومنین علیه‌السلام نه‌تنها در اوج تقوا قرار دارد؛ بلکه امام المتقین می‌باشد. رسول خدا می‌فرمایند: «انْتَهَیْتُ لَیْلَةَ أُسْرِیَ بِی إِلَى السِّدْرَةِ الْمُنْتَهَى، فَأُوحِیَ إِلَیَّ فِی عَلِیٍّ بِثَلاثٍ: أَنَّهُ إِمَامُ الْمُتَّقِینَ وَسَیِّدُ الْمُسْلِمِینَ وَقَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِینَ إِلَى جَنَّاتِ النَّعِیمِ»؛[2] «شبی مرا به آسمان بردند، به سدرةالمنتهی رسیدم، درباره علی به سه چیز برای من وحی شد: او پیشوای پرهیزگاران، آقای مسلمانان و رهبر روسفیدان تا بهشت‌های پرنعمت است».
علم و دانش
یکی از ملاک‌های دیگر، برتری در علم و دانش است. قرآن کریم، مؤمنینی را که از علم و دانش برخوردار هستند، بر دیگران برتری می‌دهد: «يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ»؛[3] «خدا مقام اهل ایمان و دانشمندان شما را (در دوجهان) رفیع گرداند». امیرالمؤمنین علیه‌السلام در این ملاک نیز سرآمد دیگران بودند. رسول خدا در حدیثی معروف، در وصف امیر المومنین علیه‌السلام می‌فرمایند: «أنَا مَدینَهُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها»؛[4] «من شهر دانشم و علی، دروازه آن است».
قدرت
خداوند وقتی طالوت را به عنوان پادشاه بر گروهی از بنی‌اسرائیل بعد از موسی علیه‌السلام انتخاب می‌کند ملاک برتری او و انتخابش را علاوه بر علم، قدرت بیان می‌کند: «إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاهُ عَلَيْكُمْ وَ زادَهُ بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَ الْجِسْمِ»؛[5] «خدا او را بر شما برگزیده و او را در دانش و توانایى جسمانى، فزونى بخشیده‌است». قدرت امیر المومنین و برتری ایشان در این ملاک، نیاز به بیان ندارد و تمام مذاهب و فرق اسلامی بر این مطلب اذعان دارند و تاریخ صدر اسلام پر از رشادت‌های حضرتش می‌باشد به‌گونه‌ای که رسول خدا حتی شمشیر حضرت را از دیگر شمشیرها برتر معرفی می‌کند: «لا فَتى اِلاّ عَلِىّ، لا سَيفَ اِلاّ ذُو الفَقار»؛[6] «جوانمردی همچون علی و شمشیری چون ذوالفقار نیست».
سابقه ایمان
قرآن کریم سبقت گرفتن در ایمان و مسلمانی را یک امتیاز دانسته و آن‌ها را جزء مقربین می‌داند: «وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولَئِكَ الْمُقَرَّبُونَ»؛[7] «و سبقت گیرندگان مقدم‌اند، آن‌ها همان مقربان هستند»، یعنی سبقت گرفتن در ایمان یک نوع ملاک برتری محسوب می‌شود. در این رابطه امیر المومنین علیه‌السلام گوی سبقت را از همه ربود و رسول خدا در این خصوص به دخترش می‌فرماید: «أَلاَ تَرْضَيْنَ أَنِّي زَوَّجْتُكَ أَقْدَمُ أُمَّتِي سِلْماً وَ أَكْثَرُهُمْ عِلْماً وَ أَعْظَمُهُمْ حِلْماً»؛[8] «آيا راضى نيستى كه من داده‌ام ترا به کسی كه اقدم امت من است از روى سلم، و اكثر ایشان است از روى علم، و اعظم ایشان است از روى حلم».
درنتیجه امیر المومنین علیه‌السلام در هر صفتی که معیار و ملاک قرآنی برای برتری یک شخص بر دیگران قرار گرفته است در بالاترین درجه آن معیار و ملاک قرار دارد.
پی‌نوشت:
[1]. حجرات، آیه13.
[2]. حافظ ابونعیم اصفهانی، معرفة الصحابة، دارالوطن، ج3، ص1578.
[3]. مجادله، آیه11.
[4]. حاکم نیشابوری،المستدرک علی الصحیحین، دارالکتب العلمیه، ج3، ص138.
[5]. بقره، آیه 247.
[6]. طبری، تاریخ طبری، اساطیر، ج۳، ص۱۰۲۷.
[7]. واقعه، آیات10و11.
[8]. أبي الفتح الاربلی، کشف الغمة، دارالاضواء، ج1، ص ۱۱۴.