امیدآفرینی صفتی الهی است و انسان‌ها برای قرب به خداوند باید این صفت را در خویش پرورش دهند. امیدآفرینی خداوند متعال با ذکر رحمت گسترده خویش، یاد از مصایب انبیا و امدادهای الهی و نیز تذکر شیوه شیطان برای ناامید کردن انسان‌ها انجام گرفته است.
امیدآفرینی صفتی الهی | خداوند، کامل مطلق است و تمام صفات و اسماء نیکو را به کامل‌ترین شکل ممکن دارد. «قُلِ ادْعُوا اللَّهَ أَوِ ادْعُوا الرَّحْمَٰنَ أَيًّا مَا تَدْعُوا فَلَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَىٰ»؛[1] «بگو که خواه خدا را به اسم اللّه یا به اسم رحمان بخوانید، به هر اسمی بخوانید اسماء نیکو همه مخصوص اوست». نیکی و خوبی مخصوص اوست و هدف انسان‌ها نیز رسیدن به اوج خوبی‌ها و نزدیک شدن به خداوند متعال است که در تعبیرات دینی از آن به «قرب الی الله» یاد می‌شود؛ بنابراین ما باید تلاش کنیم خود را به صفات الهی متخلق کنیم، روایت شده «تَخَلَّقُوا بِأَخْلاَقِ اَللَّهِ»؛[2] «در خود اخلاق خدا گونه ایجاد کنید» .
امیدآفرینی خُلق الهی
خداوند متعال هیچ‌گاه درب رحمت و مغفرت را بر روی بندگان نبسته است و همواره گناهکاران را به توبه و بازگشت به‌سوی رحمت الهی دعوت کرده است. «يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَىٰ أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا»؛[3] «ای بندگان من که بر خود اسراف و ستم کرده‌اید! از رحمت خداوند نومید نشوید که خدا همه گناهان را می‌آمرزد». نهی از ناامیدی و امیدآفرینی روشی الهی و از صفات نیک خداوند است، خداوند ناامیدی از رحمت خویش را صفت کافران معرفی می‌نماید[4] و بر امیدواری مؤمنان تا آخرین لحظه تأکید می‌کند.[5]
امیدآفرینی در داستان‌های قرآنی
یکی از حکمت‌های ذکر داستان‌های انبیا و سختی‌هایی که در مسیر عمل به دستورات خداوند متحمل شدند نیز دمیدن روح امید به امداد الهی در انسان‌ها است. در داستان‌های قرآنی غالباً انبیا تا آخرین لحظه مبارزه میکنند و در لحظه پایانی و سرنوشت‌ساز کمک خداوند از راه می‌رسد و پیروزی مؤمنان را رقم می‌زند. شکافته شدن آب خروشان دریای نیل در واپسین لحظات[6]، کمک خداوند به حضرت لوط زمانی که با دلی شکسته برای دفاع از مهمانان خود دعا کرد؛ ای‌کاش! در برابر شما قدرتى مى‌داشتم، يا مى‌توانستم به تكيه‌گاهى استوار پناه ببرم[7] و موارد بسیار دیگر، با بیانی شیرین و داستانی، زیبایی نتیجه امید به درگاه الهی را به تصویر می‌کشند.
ناامید سازی و ترساندن، شیوه شیطان
خداوند متعال می‌فرماید این منم که به شما وعده صادقانه بخشش و مغفرت میدهم و نور امید را در دل‌ها زنده می‌کنم تا مؤمنان حزن، اندوه و ترسی نداشته باشند، اما شیطان به فریب و دروغ، وعده فقر و نداری می‌دهد و از آینده می‌ترساند. «الشَّيْطَانُ يَعِدُكُمُ الْفَقْرَ وَيَأْمُرُكُمْ بِالْفَحْشَاءِ وَاللَّهُ يَعِدُكُمْ مَغْفِرَةً مِنْهُ وَفَضْلًا وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ»؛[8] «شيطان شما را از بينوايى مى‌ترساند و به کارهای زشت وا‌می‌دارد، درحالی‌که خدا شمارا به آمرزش خويش و افزونى، وعده مى‌دهد، خدا گشایشگر و داناست».
نگاه امیدوارانه به آینده، منتظر امداد الهی بودن و گمان نیکو به بخشش و رحمت الهی، مطلبی است قرآنی و مورد تأکید خداوند، بنابراین امیدآفرینی صفتی الهی است که مؤمنان باید آن را الگوی خود قرار دهند و از ترساندن و ناامید کردن مردم که صفتی شیطانی است بپرهیزند.
پی‌نوشت:
[1]. سوره اسراء، آیه110.
[2]. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، چاپ دوم، داراحیاء التراث العربی، 1403ق، ج58، ص129.
[3]. سوره زمر، آیه53.
[4]. سوره یوسف، آیه87.
[5]. سوره بقره، آیه214.
[6]. سوره شعراء، آیه63.
[7]. سوره هود، آیه80.
[8]. سوره بقره، آیه268.