دیدگاه اسلام به نظام آفرینش به‌تمام‌معنا، یک نگاه توحیدی است؛ بنابراین هر آنچه در آسمان و زمین است، لشکریان خدا هستند و از نظر تکوین، تحت فرمان الهی قرار دارند.
انسان در یک نگاه توحیدی به عالم هستی، بر این امر واقف می‌شود که هر چه در آسمان‌ها و زمین و عالم هستی وجود دارد، لشکریان خدا هستند: «وَ لِلَّهِ جُنُودُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ كانَ اللَّهُ عَزيزاً حَكيما»؛[1] « لشکریان آسمان‌ها و زمین تنها از آن خداست و خداوند شکست‌ناپذیر و حکیم است».
لشکریان خدا در قرآن
خداوند پیامبرش صلی‌الله‌علیه‌وآله را با لشکریانی که گاه دیده نمی‌شدند، تأیید کرده است و بی‌شک این لشکریان، کبوتر و تار عنکبوتی بیش نبود.[2] همچنین فرمود: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ جاءَتْكُمْ جُنُودٌ فَأَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ ريحاً وَ جُنُوداً لَمْ تَرَوْها»؛[3] «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! نعمت خدا را بر خود به یاد آورید در آن هنگام که لشکرهایی به سراغ شما آمدند؛ ولی ما باد و طوفان سختی بر آنان فرستادیم و لشکریانی که آن‌ها را نمی‌دیدید». در این آیه نیز فرشتگان و بادهای شدید و طوفان از لشکریان خدا شمرده شده است.
بر پایه مجموع آیات و روایات تمام آنچه در آسمان و زمین هستند، لشکر خداوند بوده و بدون اجازه خداوند کاری انجام نمی‌دهند. باد، خاک، شن، طوفان، آب، گیاهان و... همه اینها تکوینا تحت فرمان الهی قرار دارند و به قول پروین اعتصامی:
ذرّه‌ای که از جویباری می‌رود در پی انجام کاری می‌رود
انجام امور با اسباب
امام صادق علیه‌السلام فرمود: «أبَى اللّه ُأن يُجرِيَ الأشياءَ إلاّ بِأسبابٍ»؛[4] «خدا خوددارى دارد از اینكه كارها را بدون اسباب فراهم آورد»؛ استفاده خدا از اسباب برای جریان امور، یک قاعده کلی و اساسی در تفکر دینی است؛ بنابراین خدا برای هر کاری از اسبابش بهره می‌گیرد، بر همین اساس لشکریان خدا در روبه‌رو شدن با انسان ها در دو مقام کلی نقش ایفا می‌کنند.
یک. لشکریان خدا در مقام انتقام
بی‌شک خداوند گاهی برای انتقام از دشمنان، لشکریان را می‌فرستد، که نمونه آن را تاریخ در جنگ بدر و احزاب ثبت کرده است. همچنین طوفان شن در صحرای طبس که تمام برنامه‌های دشمنان را نقش بر آب کرد. البته در دل این انتقام، نصرت و یاری مؤمنان نیز وجود دارد.
دو. لشکریان خدا در جایگاه رحمت
گاهی مأموریت لشکریان الهی، گرفتن جان مؤمن و اهل ایمان است و این امر هرچند در ظاهر برای برخی ناخوشایند است؛ ولی از باب اینکه خداوند بدون اسباب، کاری را انجام نمی‌دهد، پس گرفتن جان یک مؤمن نیز به واسطه اسباب اتفاق می‌افتد.
پس هر دو اتفاق توسط جنود و لشکریان خدا رقم می‌خورد؛ ولی یکی برخواسته از غضب و انتقام خداست و جایگاه کافران را جهنم می‌داند و دیگری نشانه رحمت و مهربانی الهی و بشارت به نعمت‌های بهشتی است.
پی‌نوشت:
[1]. فتح: 7.
[2]. توبه: 40.
[3]. احزاب: 9.
[4]. کلینی، محمدبن یعقوب، کافی، اسلامیه، ج1، ص183.