برای کنترل و مدیریت هیجانات می‌بایست اصول و شاخص‌هایی را در زندگی رعایت کرد. از جمله این اصول عبارتند از: خودآگاهی، ابراز هنرمندانه احساسات و هیجانات، درک طرف مقابل و پذیرش احساسات او، معرفی درست خود به دیگران.
افرادی می‌توانند در زندگی فردی و اجتماعی بر هیجانات و احساسات خود غلبه کنند که از مهارت و هوش هیجانی مناسبی برخوردار باشند و بتوانند به طور هوشمندانه آن هیجانات را مدیریت نمایند. در این راستا مشاوران و روان‌شناسان، اصولی را به رشته تحریر در آورده‌اند که دانستن آنها کمک شایانی به تقویت آرامش و رضایتمندی در زندگی فردی و اجتماعی می‌کند؛ از جمله:
اصل اول: هنرمندانه احساسات خود را ابراز کنید
از رایج‌ترین مشکلات و گرفتاری‌های جامعه انسانی، نداشتن مهارت لازم در ابزار هیجانات و احساسات است. در این خصوص می‌توان مردم را به سه دسته تقسیم کرد:
1. افرادی که احساسات و هیجانات خود را سرکوب می‌کنند و به آنها اجازه نفس کشیدن نمی‌دهند.
2. افرادی که احساسات و هیجانات خود را به بدترین شیوه ممکن ارائه می‌دهند.
3. افرادی که مهارت لازم در ارائه احساسات را دارند و هنرمندانه در مقام بیان هیجانات خود اقدام می‌کنند.
کسانی که مهارت ابراز هیجانات خود را تقویت کرده‌اند، به خوبی می‌دانند که هیچ‌گاه نباید شتاب‌زده و بدون استفاده از عنصر تعقل و اندیشه‌ورزی، تخلیه هیجانی داشته باشند. البته هنر ابراز احساسات و هیجانات چیزی نیست که یک‌شبه به دست بیاید؛ چراکه به مهارت، تمرین و تربیت اخلاقی نیاز دارد.
اصل دوم: خودآگاهی را بیشتر کنید
از گام‌های موفقیت در مدیریت هیجانات و احساسات، شناخت و آگاهی نسبت به احساسات و هیجانات خود است. به اذعان محققان و اندیشمندان علم روان‌شناسی، خودآگاهی به انسان کمک می‌کند تا در موقع لازم احساسات خود را برای اقدام مناسبی برانگیزد.
در این راستا یک کنشگر موفق، در مواجهه با احساسات هیجانی، خودارزیابی مناسبی از شرایط دارد. چنین شخصی بر روند شروع، تداوم و فروکش کردن احساسات خود نظارت دارد؛ برای مثال باید در یک موقعیت عصبانیت‌زا بر احساس خود متمرکز شود و ببیند در چه شرایطی و تحت چه عواملی این احساس شروع می‌شود و چگونه به تدریج گسترش می‌یابد. فرد زمانی که از روند رو به رشد این جریان آگاهی داشته باشد، می‌تواند راه‌حل‌های مختلف و خلاقانه‌ای برای ابراز احساسات خود برگزیند.
خویشتن‌نگری به ما امکان می‌دهد تا نسبت به احساسات تند خود، بی‌طرف باشیم؛ یعنی به جای اینکه در آن غرق یا گم شویم، در کنار آن حضور داشته باشیم.[1]
اصل سوم: هیجانات خود را جراحی کنید
زمانی که در موقعیت برانگیختگی هیجانات قرار می‌گیریم، هیجانات و افکار منفی و مثبت فراوانی ما را احاطه می‌کند. در چنین فضایی باید ذهن خود را جراحی کنیم و اجازه دهیم که عقلانیت و دوراندیشی در مدیریت افکار، فصل‌الخطاب هیجانات باشد.
اصل چهارم: به هیجانات و احساسات دیگران هم بها دهید
هنگام قرار گرفتن در یک فضای هیجان‌انگیز تنها احساسات و هیجان خود را معیار و مقیاس قرار ندهیم؛ بلکه با اندکی درنگ و تأمل، احساسات دیگران را نیز بررسی و اعتبارسنجی کنیم و شتاب‌زده قیافه حق‌به‌جانب نگیریم؛ به عبارتی زاویه دید افراد دیگر را نیز معتبر بشماریم.
اصل پنجم: خود را خوب معرفی کنید
در راستای مدیریت هیجان و احساسات خود می‌بایست معرف خوبی از شخصیت، ارزش‌ها و حد و مرزهای خود برای دیگران باشیم؛ چراکه به اذعان محققان گاهی بروز هیجانات و احساسات شدید، ریشه در عدم آگاهی افراد از ارزش‌ها، نگرش‌ها و علایق طرف مقابل دارد.
جمع‌بندی
برای مدیریت هیجانات و احساسات تنش‌زا، جایی برای تعقل، اندیشه‌ورزی، صبر و بردباری باز کنیم و تنها به دنبال تخلیه هیجانات خود نباشیم.
پی‌نوشت:
[1]. گروه نویسندگان، حدیث زندگی (جوان، هیجان و خویشتن‌داری)، ص71 و 72.