در نگاه امیرالمؤمنین علیه‌السلام، یکی از شاخصه‌های اصلی کاندیداها، مردم‌داری و توجه به اقشار ضعیف جامعه و مقدم داشتن رضایت عموم مردم بر رضایت خواص جامعه است.
مردم و آحاد جامعه، مهمترین رکن یک حکومت را تشکیل می‌دهند؛ زیرا این مردم هستند که با همکاری و هم‌فکری کردن با یکدیگر و همراهی و همدلی با هم، یک جامعه بزرگ را تشکیل می‌دهند؛ بنابراین آحاد جامعه، ولی نعمت مسئولان هستند؛[1] پس مسئولان در مقابل این مردم، وظایفی دارند که مردم باید در انتخاب خویش به آنان توجه داشته باشند:
یک. توجه به اقشار ضعیف جامعه
امیرالمؤمنین علیه‌السلام توجه به طبقه پایین جامعه را به مالک اشتر سفارش می‌کند؛ زیرا آنان نیازمندانی هستند که کاری از دستشان بر نمی‌آید: «ثُمَّ اللَّهَ اللَّهَ فِي الطَّبَقَةِ السُّفْلَى مِنَ الَّذِينَ لَا حِيلَةَ لَهُمْ مِنَ الْمَسَاكِينِ وَ الْمُحْتَاجِينَ وَ أَهْلِ الْبُؤْسَى وَ الزَّمْنَى فَإِنَّ فِي هَذِهِ الطَّبَقَةِ قَانِعاً»؛[2] «خدا را خدا را در نظر داشته باش درباره طبقه پايين جامعه؛ همان‌ها که راه چاره‌اى حتى براى معيشت ساده ندارند. آن‌ها مستمندان و نيازمندان و تهی‌دستان و از کار افتادگان هستند و اينان در این طبقه، قانع‌اند». در مقابل خواص که دیر قانع می‌شوند.
حضرت درباره علت این توجه می‌فرماید: «وَ إِنَّمَا عَمُودُ عِمَادُ الدِّينِ وَ جِمَاعُ الْمُسْلِمِينَ وَ الْعُدَّةُ لِلْأَعْدَاءِ، الْعَامَّةُ مِنَ الْأُمَّة فَلْيَكُنْ صِغْوُكَ لَهُمْ وَ مَيْلُكَ مَعَهُم»؛[3] «و (بدان) ستون دين و شکل‌دهنده جمعيت مسلمانان و نيروى دفاعى در برابر دشمنان، تنها توده مردم و آحاد جامعه هستند؛ بنابراين گوش به سوى آن‌ها فرا ده و توجّه به آن‌ها داشته باش».
دو. مقدم کردن رضایت عموم مردم بر رضایت خواص
همواره خواص پرتوقع از جامعه، بار سنگینی بر دوش حاکمیت بوده‌اند؛ بنابراین امیرالمؤمنین علیه‌السلام، با بیان ویژگی‌های خواص ازخودراضی و پرتوقع، به کارگزاران خود گوشزد می‌کند که رضایت عموم مردم مقدم است، برخی از ویژگی‌ها عبارتند از:
یک. خواص در حال صلح و آرامش، سنگین‌ترین هزینه‌ها را بر حاکم تحمیل می‌کنند؛
دو. کمک و یاری‌رسانی خواص ازخودراضى و پرتوقع، هنگام مشکلات از همه کمتر است؛
سه. آن‌ها در برابر انصاف و رعايت حقوق مساوى بين شهروندان از همه ناخشنودترند؛
چهار. هنگام درخواست چيزى از حاکم، اصرار آنان از همه بیشتر است؛
پنج. در برابر عطا و بخشش، کم‌سپاس‌ترند؛
شش. به هنگام منع از خواسته‌هايشان، ديرتر پذيراى عذر مى‌شوند؛
هفت. به هنگام رويارويى با مشکلاتِ روزگار، صبر و استقامت آن‌ها از همه کمتر است.
حضرت بر پایه این خصوصیات، رضایت عموم مردم را بر رضایت خواص، مقدم می‌دارد و می‌فرماید: «فَإِنَّ سُخْطَ الْعَامَّةِ يُجْحِفُ بِرِضَى الْخَاصَّةِ وَ إِنَّ سُخْطَ الْخَاصَّةِ يُغْتَفَرُ مَعَ رِضَى الْعَامَّةِ»؛[4] «همانا خشم عمومى مردم، خشنودى خواص را از بين مىبرد؛ ولی خشم خواص، باعث از بین رفتن خشنودى عموم مردم نمی‌شود».
پی‌نوشت:
[1]. امام خمینی، روح‌الله، صحیفه نور، نشرآثار امام، ج16، ص33.
[2]. شریف رضی، نهج‌البلاغه، صبحی، هجرت، ص438.
[3]. همان، ص429.
[4]. همان.