تنبیه روانی

تنبیه روانی، نوعی از تنبیه است که به نظر می‌رسد اثرات منفی آن بیش از تنبیه بدنی در افراد نمایان می‌شود. تنبیه روانی به صورت کلامی رخ می‌دهد و برخی والدین ناخواسته به کودک خود آسیب جدی روانی وارد می‌کنند. به كار بردن كلماتی كه به سرعت از دهان خارج می‌شود، چنان اثر مخربی در شخصيت كودک بر جای می‌گذارد كه آثار آن به صورت صدمات عاطفی و عدم اعتماد به نفس در كودک بروز می‌كنند. به اعتقاد روانشناسان جملات گزنده به اعتماد به نفس کودک آسيب می رساند و سبب تخريب رشد شخصيتی کودک می‌شود.

به كار بردن الفاظ منفی همچون، «بد، شلوغ، كثيف، لوس، خراب كار، بی عرضه، تنبل، بی ادب»، نه تنها اعتماد به نفس كودک را كاهش می‌دهد، بلكه در ناخودآگاه او ثبت ميشود و او را دقيقا به سمتی كه او با آن نام يا لقب خوانده می‌شود می‌کشاند. معمولا کودکانی که با این القاب خوانده می‌شوند لجبازتر و پرخاشگرتر از سایر کودکان هستند. چرا که گفتن القاب منفی در شکل گیری شخصیت کودک تاثیر بسزایی دارد.

کودکان به دنبال کسب توجه از سوی والدین هستند و از هر طریقی تمایل دارند این حمایت و توجه را دریافت کنند. اگر کودک کار اشتباهی را مرتکب می‌شود واکنش منفی نشان دادن به کودک چه به لحاظ تنبیه بدنی، چه از نظر تنبیه روانی، در واقع کار اشتباه کودک را تقویت می‌کند.

از دیگر تنبیه‌های روانی کودک که ممکن است والدین آن را نادیده بگیرند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. مقایسه کودک با فرزندان خانواده یا دیگران.
۲. سپر بلا قرار دادن کودک بابت مشکلات رفتاری والدین به طور مثال:  گفتن جملاتی مانند تو من را عصبانی می‌کنی، تو من را مریض کردی.
۳. عدم پذیرش تولد کودک و دادن احساس گناه به کودک به طور مثال: با گفتن جمله‌ی کاش هیچ وقت به دنیا نمی‌آمدی.
۴. منفی‌گرایی درباره ی کودک مثل اینکه، تو به جایی نخواهی رسید.

به‌طور کلی برای جلوگیری از تنبیه می‌توان کارهای زیر را جایگزین کرد؛
۱. والدین می‌توانند الفاظ مثبت و تشویق‌ را جایگزین الفاظ منفی و تنبیه کنند.
۲. می‌توانند با کودک ارتباط خوبی داشته باشند و به جای تنبیه، رفتار اشتباه کودک را برای او توضیح دهند و درست و غلط را به کودک نشان دهند. گاهی کودک رفتار یا کار اشتباهی را انجام می‌دهند اما در حقیقت نمی‌داند که کار اشتباهی است.
۳. محروم کردن از وسایل مورد علاقه‌ی کودک را می‌توان جایگزین تنبیه کرد.
۴. والدین می‌توانند کودک را از محیطی که احتمال می‌دهند در خطر است و امکان کار و رفتار اشتباه افزایش می‌یابد دور نگه دارند.

والدین باید توجه داشته باشند که کودکان به دنبال مهر و محبت والدین هستند. با تنبیه‌های روانی، توانایی‌ها و نقاط مثبت کودک به فراموشی سپرده می‌شود و کم کم نقاط منفی جایگزین شده، به صورت پر رنگ تر خود را نشان می‌دهد. بنابراین ضروری است که والدین جهت ارتباط صحیح با کودک ارتباط عاطفی برقرار کنند و با توقعی در حد توان و سن آنان، تنبیه روانی برای آنان ایجاد نکنند.

به طور کلی تنبیه بدنی، کلامی و عاطفی کودکان نه تنها تاثیری بر اصلاح رفتار آنها ندارد بلکه پیامدهای نامطلوب و عوارض بسیاری برای سلامت جسمانی و روانی کودکان به همراه دارد‌. روانشناسان روش های سالم و موثری را به عنوان جایگزین سرزنش و کتک زدن کودک پیشنهاد کرده اند، این روش ها مثل آموزش درست و غلط به کودکان و تعیین محدودیت های واقع بینانه، کارآمد بیشتر و موثرتری از تنبیه دارند و در عین حال پیامدهای منفی آن را نیز ندارند.