رهروان ولایت ـ یکی از سوالاتی که با دیدن برخی شیعیان و محبان اهل بیت(علیهم‌السلام) به ذهن خطور می‌کند این است که آیا هر کسی که ادعا کند من امیرالمومنین و دیگر ائمه(علیهم‌السلام) را قبول دارم، ولی در عمل هیچ شباهتی به آنان ندارد، جز شیعیان واقعی است یا نه شیعه دارای اوصاف و نشانه‌هایی است که با توجه به آن‌ها شناخته می‌شود؟
اگر به روایات ائمه معصومین(علیهم‌السلام) دقت کنیم، آنان برای شیعیان خود اوصاف و ویژگی‌هایی را بیان کرده‌اند که با توجه به آن‌ها باید شیعه را شناخت؛ ما در این مطلب به صورت خلاصه چند مورد از این روایات را ذکر می‌کنم:
1. امام صادق(علیه‌السلام) فرمودند: «شیعه ما کسی نیست که تنها با زبان، خود را شیعه ما بداند و در اعمال با ما مخالفت کند؛ بلکه شیعه ما کسی است که با زبان و قلب خود، با ما موافق باشد و از ما پيروى كند و گام خود را بر جاى گام ما گذارند، و از آثار و اخلاق ما متابعت كند، و به كردار ما اقتدا نمايد، این‌ها شیعیان حقیق ما هستند».[1]
2. حضرت در حدیث دیگری فرمودند: «شيعيان ما را در سه وقت امتحان کنید، در اوّل وقت‌هاى نماز، كه چگونه از اول وقت آن مراقبت و محافظت می‌کند، و ديگر آن‌كه چگونه اسرار ما را در نزد دشمنان ما حفظ می‌كند، و ديگر آن‌كه اموالشان را ببینید که آیا با برادران دينى خود تقسیم می‌کنند».[2]
3. امام باقر(عليه‌السلام) فرمودند: «اى جابر، آيا براى تشيّع همين بس است كه ادّعا كند محبّت ما اهل بيت را دارد؟ سوگند به خدا كه شيعه ما نيست، مگر افرادى كه تقواى الهی پيشه کرده و او را اطاعت كنند. شيعيان ما شناخته نمىشوند، مگر به تواضع و خشوع دل، نگه‌دارى امانت، زياد ياد خدا كردن، زياد روزه گرفتن، نماز خواندن، احسان به پدر و مادر، مراعات حال همسايگان فقیر با خبر بودن و رسيدگى كردن به امور آنان، در گفتار از راستى تجاوز نكردن، تلاوت قرآن، سخن نگفتن راجع به مردم مگر در مواردی که خیر آن‌هاست و امين و مورد اعتماد اقوام خود بودن در همه چيز.
جابر گويد: عرض كردم اى فرزند رسول خدا، امروزه كسى را با اين اوصاف را نمىشناسم. حضرت فرمود: آيا براى انسان همين قدر كافى است كه بگويد «من على را دوست دارم و ولايت او را نیز قبول دارم» ولی در عين حال، به دستورات او عمل نكند؟ اين محبّت و دوستى براى او فائدهاى ندارد.
بنابراين تقواى الهی را پيشه سازيد، و به آن‌چه خدا فرموده عمل کنید؛ بين خدا و كسى قرابت و خويشاوندى وجود ندارد، محبوب‌ترين بندگان در نزد خدا پرهيزكارترين آن‌هاست، و عاملترين آن‌ها به دستورات خدا. اى جابر، به خدا سوگند بنده به خدا نزديك نمی‌شود، مگر با فرمان‌بردارى از اوامر او، ما نیز قدرت و اختيارى نداریم كه كسى را از آتش بیرون بیاوریم. كسى كه مطيع خدا باشد او دوست ماست، و كسى كه گناه كند دشمن ماست، و كسى به ولايت ما نمی‌رسد، مگر با عمل صالح و اجتناب از افعال ناپسند».[3]
4. امام صادق(علیه‌السلام) در حدیث دیگر راجع به شیعه فرمودند: «شيعه كسى است كه صدايش از گوشش تجاوز نكند(كنايه از آن‌كه با مردم به تندى و خشونت سخن نگويد) ؛ غصّه و تعب او از بدنش نگذرد(كنايه از آن‌كه بار و اندوه خود را بر ديگران تحميل نكند) ؛ دشمن ما را دوست و دوست ما را دشمن نگيرد؛ با افرادى كه درباره ما غلوّ مىكنند، همنشین نباشد؛ مانند كلاغ در جمعآورى مال طمع نورزد، و از مردم چيزى طلب نکند، گرچه از گرسنگى بميرد؛ از مردم غافل و دنياپرست دورى كند؛ گفتارش يكى است، گر چه در مكانهاى مختلف زندگى كند؛ مومنین را گرامى می‌دارد؛ و اگر حاجت‌مندى به او مراجعه کند، او را مورد رحمت خود قرار دهد».[4]
5. حضرت در حدیث دیگری فرمودند: «با مردم پست و رذل همنشین مباش، شيعه على كسى است كه شكم و فرج خود را حفظ كند و از عفّت خارج نشود؛ جهادش در راه خدا شديد باشد؛ كارهاى خود را براى خدا انجام دهد و به ثواب او اميدوار و از عذاب او ترسان باشد. اگر جماعتى را ديدى كه اين صفات در آن‌ها بودن بدان كه آن‌ها شيعه «جعفر بن محمّد» هستند».[5]
6. امام رضا(علیه‌السلام) از پدرانش از نقل کردند که امام باقر(عليه‌السلام) به «خيثمه» فرمودند: «به شيعيان ما برسان كه ما نمىتوانيم شما را از طاعت خدا بىنياز کرده و در رحمت خدا داخل كنيم؛ به شيعيان ما برسان كه درجات و مقاماتى كه در نزد خداست به دست نمىآيد، مگر با عمل صالح؛ به شيعيان ما برسان كه حسرتمندترين مردم در روز قیامت، كسى است كه وصف عدل و نيكى را كرده، اما به آن عمل نکند و غير آن‌را به جا آورده باشد؛ به شيعيان ما برسان كه اگر به آن‌چه به آن‌ها امر شده عمل كنند، در روز قيامت رستگار خواهند بود».[6]
بنابراین شیعه حقیقی کسی است که علاوه بر عقاید خود، در رفتار و کردار نیز به ائمه اطهار(علیهم‌السلام) اقتدا کرده، هرگز مرتکب گناه کبیره‌ای از روی عمد نشود و تمام تلاش خود را به کار بندد، که واجبات الهی را انجام داده و محرمات الهی را ترک کند و به تمام سخنان امامان معصوم(علیهم‌السلام) جامه‌ی عمل بپوشاند.
------------------------------------
پی‌نوشت
[1]. (لَيْسَ مِنْ شِيعَتِنَا مَنْ قَالَ بِلِسَانِهِ وَ خَالَفَنَا فِي أَعْمَالِنَا وَ آثَارِنَا وَ لَكِنْ شِيعَتُنَا مَنْ وَافَقَنَا بِلِسَانِهِ وَ قَلْبِهِ وَ اتَّبَعَ آثَارَنَا وَ عَمِلَ بِأَعْمَالِنَا أُولَئِكَ شِيعَتُنَا) وسائلالشيعة، ج 15، ص 247.
[2]. (امْتَحِنُوا شِيعَتَنَا عِنْدَ ثَلَاثٍ عِنْدَ مَوَاقِيتِ الصَّلَاةِ كَيْفَ مُحَافَظَتُهُمْ عَلَيْهَا وَ عِنْدَ أَسْرَارِهِمْ كَيْفَ حِفْظُهُمْ لَهَا عِنْدَ عَدُوِّنَا وَ إِلَى أَمْوَالِهِمْ كَيْفَ مُوَاسَاتُهُمْ لِإِخْوَانِهِمْ فِيهَا) وسائلالشيعة، ج 4، ص 112.
[3]. (يَا جَابِرُ أَ يَكْتَفِي مَنِ انْتَحَلَ التَّشَيُّعَ أَنْ يَقُولَ بِحُبِّنَا أَهْلَ الْبَيْتِ فَوَ اللَّهِ مَا شِيعَتُنَا إِلَّا مَنِ اتَّقَى اللَّهَ وَ أَطَاعَهُ وَ مَا كَانُوا يُعْرَفُونَ يَا جَابِرُ إِلَّا بِالتَّوَاضُعِ وَ التَّخَشُّعِ وَ الْأَمَانَةِ وَ كَثْرَةِ ذِكْرِ اللَّهِ وَ الصَّوْمِ وَ الصَّلَاةِ وَ الْبِرِّ بِالْوَالِدَيْنِ وَ التَّعَاهُدِ لِلْجِيرَانِ مِنَ الْفُقَرَاءِ وَ أَهْلِ الْمَسْكَنَةِ وَ الْغَارِمِينَ وَ الْأَيْتَامِ وَ صِدْقِ الْحَدِيثِ وَ تِلَاوَةِ الْقُرْآنِ وَ كَفِّ الْأَلْسُنِ عَنِ النَّاسِ إِلَّا مِنْ خَيْرٍ وَ كَانُوا أُمَنَاءَ عَشَائِرِهِمْ فِي الْأَشْيَاءِ قَالَ جَابِرٌ فَقُلْتُ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ مَا نَعْرِفُ الْيَوْمَ أَحَداً بِهَذِهِ الصِّفَةِ فَقَالَ يَا جَابِرُ لَا تَذْهَبَنَّ بِكَ الْمَذَاهِبُ حَسْبُ الرَّجُلِ أَنْ يَقُولَ أُحِبُّ عَلِيّاً وَ أَتَوَلَّاهُ ثُمَّ لَا يَكُونَ مَعَ ذَلِكَ فَعَّالًا فَلَوْ قَالَ إِنِّي أُحِبُّ رَسُولَ اللَّهِ فَرَسُولُ اللَّهِ ص خَيْرٌ مِنْ عَلِيٍّ ع ثُمَّ لَا يَتَّبِعُ سِيرَتَهُ وَ لَا يَعْمَلُ بِسُنَّتِهِ مَا نَفَعَهُ حُبُّهُ إِيَّاهُ شَيْئاً فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْمَلُوا لِمَا عِنْدَ اللَّهِ لَيْسَ بَيْنَ اللَّهِ وَ بَيْنَ أَحَدٍ قَرَابَةٌ أَحَبُّ الْعِبَادِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَكْرَمُهُمْ عَلَيْهِ أَتْقَاهُمْ وَ أَعْمَلُهُمْ بِطَاعَتِهِ يَا جَابِرُ وَ اللَّهِ مَا يُتَقَرَّبُ إِلَى اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى إِلَّا بِالطَّاعَةِ وَ مَا مَعَنَا بَرَاءَةٌ مِنَالنَّارِ وَ لَا عَلَى اللَّهِ لِأَحَدٍ مِنْ حُجَّةٍ مَنْ كَانَ لِلَّهِ مُطِيعاً فَهُوَ لَنَا وَلِيٌّ وَ مَنْ كَانَ لِلَّهِ عَاصِياً فَهُوَ لَنَا عَدُوٌّ وَ مَا تُنَالُ وَلَايَتُنَا إِلَّا بِالْعَمَلِ وَ الْوَرَع) الكافي، ج 2، ص 74.
[4]. (دَخَلْتُ عَلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فَذَكَرْتُ الشِّيعَةَ فَقَالَ يَا مِهْزَمُ إِنَّمَا الشِّيعَةُ مَنْ لَا يَعْدُو سَمْعَهُ صَوْتُهُ وَ لَا شَجْنُهُ بَدَنَهُ وَ لَا يُحِبُّ لَنَا مُبْغِضاً وَ لَا يُبْغِضُ لَنَا مُحِبّاً وَ لَا يُجَالِسُ لَنَا غَالِياً وَ لَا يَهِرُّ هَرِيرَ الْكَلْبِ وَ لَا يَطْمَعُ طَمَعَ الْغُرَابِ وَ لَا يَسْأَلُ النَّاسَ وَ إِنْ مَاتَ جُوعاً الْمُتَنَحِّي عَنِ النَّاسِ الْخَفِيُّ عَلَيْهِمْ وَ إِنِ اخْتَلَفَتْ بِهِمُ الدَّارُ لَمْ تَخْتَلِفْ أَقَاوِيلُهُمْ إِنْ غَابُوا لَمْ يُفْقَدُوا وَ إِنْ حَضَرُوا لَمْ يُؤْبَهْ بِهِمْ وَ إِنْ خَطَبُوا لَمْ يُزَوَّجُوا يَخْرُجُونَ مِنَ الدُّنْيَا وَ حَوَائِجُهُمْ فِي صُدُورِهِمْ إِنْ لَقُوا مُؤْمِناً أَكْرَمُوهُ وَ إِنْ لَقُوا كَافِراً هَجَرُوهُ وَ إِنْ أَتَاهُمْ ذُو حَاجَةٍ رَحِمُوهُ وَ فِي أَمْوَالِهِمْ يَتَوَاسَوْنَ ثُمَّ قَالَ يَا مِهْزَمُ قَالَ جَدِّي رَسُولُ اللَّهِ ص لِعَلِيٍّ رِضْوَانُ اللَّهِ عَلَيْهِ يَا عَلِيُّ كَذَبَ مَنْ زَعَمَ أَنَّهُ يُحِبُّنِي وَ لَا يُحِبُّكَ أَنَا الْمَدِينَةُ وَ أَنْتَ الْبَابُ وَ مِنْ أَيْنَ تُؤْتَى الْمَدِينَةُ إِلَّا مِنْ بَابِهَا) بحارالأنوار، ج 65، ص 180.
[5]. (إِيَّاكَ وَ السَّفِلَةَ فَإِنَّمَا شِيعَةُ عَلِيٍّ مَنْ عَفَّ بَطْنُهُ وَ فَرْجُهُ وَ اشْتَدَّ جِهَادُهُ وَ عَمِلَ لِخَالِقِهِ وَ رَجَا ثَوَابَهُ وَ خَافَ عِقَابَهُ فَإِذَا رَأَيْتَ أُولَئِكَ فَأُولَئِكَ شِيعَةُ جَعْفَر) الكافي، ج 2، ص 233.
[6]. (أَنَّهُ قَالَ لِخَيْثَمَةَ أَبْلِغْ شِيعَتَنَا أَنَّا لَا نُغْنِي مِنَ اللَّهِ شَيْئاً وَ أَبْلِغْ شِيعَتَنَا أَنَّهُ لَا يُنَالُ مَا عِنْدَ اللَّهِ إِلَّا بِالْعَمَلِ وَ أَبْلِغْ شِيعَتَنَا أَنَّ أَعْظَمَ النَّاسِ حَسْرَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ مَنْ وَصَفَ عَدْلًا ثُمَّ خَالَفَهُ إِلَى غَيْرِهِ وَ أَبْلِغْ شِيعَتَنَا أَنَّهُمْ إِذَا قَامُوا بِمَا أُمِرُوا أَنَّهُمْ هُمُ الْفَائِزُونَ يَوْمَ الْقِيَامَة) وسائلالشيعة، ج 1، ص93.
نظرات
مطلب بسیار جالبی بود. خداوند ما را از شیعیان واقعی قرار دهد. انشاالله
و خداوند شما را در این راه موفق و موید بدارد.